TÜRKÇEDE
YAZIMI
KARIŞTIRILAN
SÖZCÜKLER

Hem günlük hayatta hem okulda hem de iş ortamında bazı kelimelerin yazımında hata yapıldığı görülebiliyor. Bu hataların iki temel sebebi var: Bunlardan ilki, yazımında hata yapılan sözcüklerin yabancı kökenli olmasından; bir diğer sebep ise Türkçenin dil yapısına dair kuralları doğru bilinmemesinden kaynaklanıyor. Kelimelerin doğru yazımı hem kendimizi doğru ifade edebilmek hem de dile ne denli hâkim olduğumuzu gösterip iyi bir izlenim oluşturmak açısından oldukça faydalı. Bu yüzden yazım kuralları es geçilmemesi gereken bir konu.

Yazımı karıştırılan sözcüklere örnekler

Yazımı karıştırılan sözcükler bilhassa Türkçeye geçmiş yabancı kökenli kelimeler arasında sıkça karşımıza çıkıyor. Örneğin Fransızca kökenli “laboratuvar” sözcüğü sıklıkla “labaratuar” şeklinde yazılıyor. Yine Fransızca kökenli “konservatuvar” kelimesinin yanlış yazımı olan “konservatuar” da sıkça yapılan hatalar arasında. Türkçe karşılığı “özgün” olan İngilizce kökenli sözcük “orijinal” kelimesinin yanlış yazımı “orjinal” hatasına düşmemek gerekiyor. “Elektrik, erozyon, fantastik, entelektüel, sürpriz, şofben, hoparlör, şarj, pardösü, laubali, illüzyon, oratoryo, komiser, kooperatif” kelimeleri de yine yabancı kökenli olduğundan yazım hatalarına sıkça rastlanıyor.

Yazımı karıştırılan kelimeler arasında eski Türkçeden dilimize aktarılan kelimeler de dikkat çekiyor. Bu kelimeler Arapça ya da Farsça kökenli olduklarından yazımlarında ve söylenişlerinde çeşitli hatalar yapılabiliyor. Arapçadan dilimize geçen ve “yazın taslağı, karalama” anlamlarına gelen “müsvedde”; Arapça ve Farsça kelimelerin birleşimi olan kahvehane anlamındaki “kıraathane”; Farsçadan gelen, canını verircesine anlamındaki “cansiparane” ve “ne yazık ki” anlamında olup genelde tek a ile yazılarak yanlış yapılan Arapça kökenli “maalesef” sözcüğü bu gruba örnek verilebilir. Yine Arapça kökenli olup “bağnaz” anlamına gelen “mutaassıp” kelimesinin yazımında da çokça hata yapıldığını görmek mümkün.

“Bir” ve “şey” sözcüklerinin yazımı da sıkça karıştırılıyor. Birçok, biraz gibi kelimeler birleşik yazılırken; bir arada, bir şey, her şey, herhangi bir şey gibi kelime öbeklerinin ayrı yazılması gerekiyor. Söz konusu bağlaç ve ekleri ayırt etmek olduğunda da hataya düşülebiliyor. İlgi eki olan -ki kendinden önce gelen sözcüğe birleşik yazılıyor; “evdeki mobilyalar”, “bugünkü gazete” örneklerinde olduğu gibi... Bağlaç olan “ki” ise ayrı yazılıyor ve cümlenin anlamını güçlendiriyor. Ancak “ki” bağlacının zaman içinde sözcüğe bitişerek kalıplaştığı belki, halbuki, sanki, çünkü gibi özel örnekler de var. Bu durum “-de” ve “-da” ekleri için de aynı. Ad durum eklerinden olan “-de” bir bulunma ve kalma hali gösterdiğinde kelimeye bitişik yazılıyor. Örneğin; okulda, sırada, saçta, kitapta gibi... Bağlaç olan “de” ve “da” ise ayrı yazılıyor ve cümlede kendinden önceki sözcüğe benzerlik, eşitlik, katılma anlamları katıyor. Bunların ek mi yoksa bağlaç mı olduğunu anlamak için cümleden çıkartarak cümleyi okuyabilirsiniz. Eğer cümlenin anlamı bozuluyorsa ektir ve bitişik yazılması gerekir; eğer anlamda bozulma olmuyorsa ayrı yazılması gerektiğini anlayabilirsiniz.

Yazım hatalarının önüne geçmeye yardımcı kaynaklar

Yazımı karıştırılan sözcükler bazen küçük bir harf hatasına kurban gidebildiği gibi bazen de kelimeye eklenen ekler sebebiyle kaynaklanabilir. Bunları bilmek ve yazı ile konuşma dilimizde uygulayabilmek, imla kuralları üzerine kapsamlı bilgiye sahip olmayı gerektirir. Bu konuda kendini geliştirmek isteyenler için tavsiye edilebilecek kaynaklardan ilki Ali Püsküllüoğlu’nun kapsamlı çalışması Yazım Kılavuzu olabilir. Bu kitap Eski Türk Dil Kurumu’nun yazım konusunda oluşturduğu ve uyguladığı kuralları temel alıyor ve son yıllarda ortaya çıkan yazım sorunlarını örneklerle açıklıyor.

Türk Dil Kurumu Genel Yazmanı Ömer Asım Aksoy başkanlığında uzmanlarca hazırlanan Ana Yazım Kılavuzu kitabı ise son değişiklikler dikkate alınarak tekrardan düzenlenmiş olup içine düşülen yazım karmaşasına çözüm getirmeyi amaçlıyor. “Ağaç yaşken eğilir” diye düşünecek olursak ana dilimizi doğru ve güzel kullanmayı öğretmeyi amaçlayan İlköğretim Öğrencileri İçin Yazım Kılavuzu kitabı henüz okul çağındayken yazı diline dair sorunları ortadan kaldırmak için oldukça faydalı oluyor.

Sesler ve ses uyumları, sayıların ve büyük harflerin kullanımları, özel isimlerin ve birleşik sözcüklerin yazımı, noktalama işaretlerinin kullanımı gibi dil bilgisi kurallarını da kapsayan kapsamlı bir çalışma olan Türkçe Yazım Kılavuzu da bu kapsamda değerlendirebileceğiniz çalışmalar arasında. Son olarak Türkçenin doğru kullanılması ve kelime hazinesinin geliştirilmesini amaçlayan Söz Varlığı ve Anlatım Açısından Türkçedeki Gelişmeler kitabı kitaplığınızdaki önemli kaynaklardan biri olabilir. Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan eserde Osmanlı Türkçesinden Türkiye Türkçesine geçişte dilin sadeleşme ve millileşme hareketleri çerçevesinde uğradığı değişim örneklerle ele alınıyor.