Türk Masalları ve Holbek Yöntemi Sinan Yaman

Masallar, bir anlatı olmanın ötesinde ait olduğu toplumun kültürünün, geleneksel bilgi hazinesinin, dünya görüşünün, değerlerinin ve yaşam tecrübelerinin sonraki kuşaklara aktarılması hususunda önemli bir yere sahip olan kaynaklardır. Ait olduğu toplumun dili, töresi, yaşam felsefesi ile inanç ve uygulamalarına ait ögeleri bünyesinde barındıran masallar, bu yönüyle toplumların hafızası niteliğindedir. Bir milletin hafızası olarak nitelediğimiz masalların derinininde yatan anlamları ortaya çıkarmak bu bakımdan önemlidir. Masalların herkes tarafından anlaşılamayan ve metnin içerisine kodlanmış özel bir dili vardır. Masalların gizli dilini ve anlamını ortaya koymak için çalışma yapanlardan biri de Danimarkalı halkbilimci Bengt Holbek’tir. Bengt Holbek, Vladimir Propp’un ortaya koyduğu masal işlevlerini, Elli Köngäs- Maranda’nın tematik karşıtlıklarını ve masallardaki sembollerin yorumlama yaklaşımlarını tek bir potada birleştirerek eylemsel yorumlama yöntemini ortaya koymuş ve bu yöntemi Danimarka’da derlenen olağanüstü masallara uygulamıştır. Bu çalışmada, Hint-Avrupa masallarını incelemek amacıyla oluşturulan bu yöntem tanıtılmış, Anadolu sahasında derlenerek kayda geçmiş olan Türk masalları, Bengt Holbek’in yorumlama yöntemine göre incelenmiştir. Yöntemin kullanışlılığını ve uygulanabilirliğini sınayabilmek amacıyla olağanüstü masallar yanında gerçekçi masallar, zincirlemeli masallar ve hayvan masalları da incelemeye dâhil edilmiştir. Bunun sonucunda masallardaki örtük kültürel kodlar yorumlanmış ve masal metinlerinin altında yatan örtülü anlamlar ortaya çıkarılmıştır. Böylece Türk masallarının ne denli zengin bir kültür hazinesi olduğu tespit edilmiştir.

(Tanıtım Bülteninden)