Sosyoloji Değil Sosyolojiler - Sosyoloji Tasarımları Üzerine Bir Çalışma Kadir Canatan

Modern bir bilim olarak sosyolojinin tarihi oldukça kısa sayılır. Akademik bir disiplin olarak sosyoloji 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkar. Başlangıçta pozitivist bir bilim ideali çerçevesinde kurgulanır, ancak çok geçmeden farklı sosyoloji anlayışları ve tasarımları ortaya çıkmaya başlar. Bu çalışmanın ana iddiası, genelde tüm bilimlerin özelde ise sosyoloji biliminin bir tasarımdan ibaret olduğu gerçeğidir.

Başka bir deyişle bilim, bilim insanları tarafından tasarlanan ve üzerinde uzlaşılan işlemler bütünüdür. Bir bilimin isminin ne olacağından tutun, konusu, yaklaşımı ve yönteminin ne olacağına kadar her şeye bilim insanları karar verirler. Bilim farklı biçimlerde tasarlanabilir ve bu tasarımlar zamanla yerleşir ve bilim yapmanın birer tarzı haline gelirler. Eğer bu iddia doğru ise, o zaman sosyolojinin kimler tarafından ve nasıl tasarlandığı pekâlâ sorulabilir ve bir araştırma konusu yapılabilir. İşte, bu çalışma tam da bu soruya bir cevap vermek üzere düşünülmüştür.

Batı sosyolojisinin kurucu veya öncü isimlerinden bugüne kadar önemli sosyologların bu bilimi nasıl tasarladıkları ve nasıl geliştirdikleri ele alınmaktadır. Ulaştığımız sonuçlar dikkate alındığında tek bir sosyolojiden ziyade “sosyolojiler”den bahsetmenin daha doğru olacağı anlaşılmaktadır. Daha doğru bir deyişle sosyoloji “çokluk içinde birlik” gösteren bir bilimdir.

Başından beri sosyolojinin nasıl bir bilim olacağına dair tartışmalar bugün de sürüp gitmektedir. Bu tartışmalar sosyolojinin farklı renkleri olan bir epistemik cemaatler topluluğu olarak gelişmesine yol açmıştır.