Manas Yayıncılık Mitopoetik Şair Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu

Türk Dünyası Coğrafyasında Tespit Edilmiş
Hayvan Masalları Üzerine Bir İnceleme
Yrd. Doç. Dr. Nedim BAKIRCI
Manas Yayıncılık, 2010, s.824, Elazığ

Adriyatik’ten Çin Seddi’ne kadar geniş bir coğrafyaya dağılmış olan Türkler,
medeniyet adına birçok eser ortaya koymuşlardır. Bu eserler kültür varlığımızın zenginliğini
ortaya koyması açısından son derece önemli olduğu gibi onlara sahip çıkıp korumak da son
derece önemlidir. Günümüzde hızla gelişen teknoloji sebebiyle millî kültür unsurlarımızı
korumak oldukça zor hâle gelmiştir. Bu millî kültür içerisinde yer alan masalları korumak
daha da güçleşmiştir. Bugün televizyonun ve bilgisayarın girmediği ev yoktur. Masallar
çocukluğumuzun ilk göz ağrılarıdır. Bugün anne çocuğuna, nine torununa artık masal
anlatmamaktadır. Çocuk, zamanının büyük bölümünü televizyonun ve bilgisayarın başında
geçirmekte, hayal dünyasını onunla geliştirmekte ve onun esiri olmaktadır.
Bugüne kadar birçok araştırıcının derlediği ve yazıya aktardığı masallar, bir Türk
masal külliyatı oluşturacak sayıya ulaşmıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte
bağımsız olan Türk Cumhuriyetleri’nde (Azerbaycan, Türkmenistan, Kazakistan,
Kırgızistan, Özbekistan), daha önce bağımsız olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ve
özerk cumhuriyetlerde (Altay, Yakut, Çuvaş, Uygur, Tuva, Başkurt, Kazan Tatarları, Kırım
Tatarları, vb.) derlenen ve yazıya geçirilen metinleri de eklersek bu sayı daha da artacaktır.
Masallar üzerine yapılan çalışmalara bakıldığında genellikle asıl halk masalları üzerinde
bilimsel çalışmalar yapıldığı görülür. Aarne-Thompson Metoduna göre yapılan bu çalışmalar
içerisinde birkaç hayvan masalına da yer verilmiştir. Sadece hayvan masallarının konu
edildiği birkaç çalışmanın dışında bilimsel inceleme yapılmamıştır.
Hayvan masalları üzerine ilk çalışma İgnaz Kúnos’un 1936 yılında yazdığı “Török
Āllatmesék Türkische Tiermärchen (Türk Hayvan Masalları)” adlı makalesidir. 1947 yılında
yine hayvan masalları üzerine Wolfram Eberhard ile Pertev Naili Boratav TTV’nin ilk
bölümü olan “Sechzig türkische Tiermärchen (Altmış Türk Hayvan Masalı)” adlı yazıyı
hazırlamışlardır.
Bu iki yazının dışında, Wolfram Eberhard ile Pertev Naili Boratav 1953 yılında Türk
masallarının tip katalogunu hazırlarlar. Burada hayvan masalları ile ilgili üç başlık (Hayvan
Masalları, Hayvan ve insan, Hayvan veya bir ruh bir insana yardım eder) altında 82 tipe yer
vermişlerdir.
Hayvan masalları üzerine hazırlanmış ilk öğrenci tezi Cemal Yücememiş’e, ilk kitap
Hüseyin Ulvi’ye, ilk bilimsel kitap ise Ali Berat Alptekin’e aittir. Ulvi, 8 masala; Alptekin
ise çeşitli kaynaklardan seçtiği ve kendisinin derlediği 79 masala yer vermiştir. Alptekin,
eserinin ikinci baskısında (Ankara 2005) masal sayısını 101’e çıkarmıştır.
Türkiye’nin dışındaki Türklerden derlenen hayvan masalları üzerine yapılan çalışmalar da
sınırlıdır.
Hem Türkiye’de hem de Türkiye dışındaki Türklerde hayvan masalları üzerine
yapılan çalışmaların az olması böyle bir çalışmanın ortaya çıkmasına sebep olmuştur.
Kitapta yer alan masallar okunduğunda hem büyükler hem de çocuklar için pek çok mesaj
görülecektir. Ayrıca bu eserde Türk dünyasında anlatılan hayvan masallarından 301 metine
yer verildiğinden okuyucular bir hayvan masalı külliyatına da sahip olacaklardır.
İnanıyoruz ki, bu eser ailelerin çocuklarına hoşça vakit geçirtmek, çocuklarını eğlendirme ve
onları uyutmak için sıkça başvuracakları bir eser olacaktır.