Ulak Yol Durak Cemal Çetin

Osmanlı Devleti’nde, merkez ve taşra tarafından karşılıklı olarak gönderilen evrakların iletimi, resmî görevlilerin ulaşımlarının sağlanması ve devlet hazinesine ait değerli emtianın hızlı ve güvenli bir şekilde yerlerine ulaştırılması, dönemin şartlarına göre hız kavramıyla en yakından ilintili olan vasıtalar yani atlar sayesinde mümkün olmuştur. Bu atların kimlerden, hangi gerekçelerle ve ne miktarlarda temin edilecekleri şeklindeki sorular, 1691 yılında, menzilhânelerin tesis edilmesine imkân tanıyan bir nizamnâmenin yayınlanmasıyla nihai olarak cevap bulmuştur.

Anadolu’da Faaliyet Gösteren Menzilhaneler (1690-1750) isimli doktora tezinden faydalanılarak meydana getirilen bu eserin ana gayesi, modern araştırmalarda sıklıkla karıştırılan “menzil” ve “menzilhâne” kavramlarına açıklık getirmek suretiyle menzilhâneleri Anadolu topraklarındaki konumları, idareleri, finansmanları, hukukî ve malî nizamları vasıtasıyla, ayrıntılı ve sistematik olarak, incelemekti. Bu inceleme neticesinde öncelikli olarak resmî ulaşım ve haberleşmenin tesisi için Osmanlı bürokratlarınca geliştirilen hukukî ve malî sistemler, bunların halka yansımaları ile halkın bu uygulamalara karşı geliştirdiği refleksler ve menzilhânelere ait işlevsel ve mekânsal özellikler tespit edilmiştir. Bunun yanında menzilhânelerde bulundurulacak beygirlerin genel özellikleri, beslenmeleri ve çalıştırılmaları ile ilgili standart uygulamalar, kurallara uymayarak haberleşme ağını mahallî ya da genel olarak sekteye uğratanlar ve bunlara verilen cezalar ile bu sorunların telafisi için alınan önlemler de elinizdeki bu araştırmayla, büyük ölçüde, açıklığa kavuşmuştur.

(Tanıtım Bülteninden)