Türkiye Türkçesinde Seçenek ve Seçim Yeter Torun Öğretmen

İnsan yaşamındaki en önemli konulardan biri seçim yapmaktır. İnsanların yaşamlarını, bir anlamda yaptıkları veya yapmak zorunda kaldıkları seçimleri belirler. Yaşamdaki seçimlerden bazen pişmanlık duyulur, bazen de memnuniyet. Bazen kendi seçimimizi kendimiz yaparız, bazen de bizim adımıza başkaları seçim yapar, bazen de yapılan seçimlerin doğruluğu veya yanlışlığı başkalarınca tartışılır. Kısacası bireyin düşünce ve duygu dünyasında seçimlerin ayrı bir yeri vardır. Bireyin seçim yapması için önünde en az iki şeyin / yolun olması gerekir, bu şeyler / yollar da kişinin seçeneklerini oluşturur. Yaşamda seçeneksizlik bireyleri zor durumda bırakabileceği gibi, seçeneğin çokluğu da bireyin karar verme sürecini karmaşık hâle getirebilir. Seçeneğin çokluğu bireyin karar verme sürecini nasıl etkiler, insanlar seçimlerini neye göre, nasıl yaparlar? Bu ve benzeri sorular; felsefe, psikoloji, sosyoloji gibi farklı bilimsel disiplinlerin de konusunu oluşturur. İnsanla ilgili bütün olgu ve durumlar, aynı zamanda dil çalışmalarının da konusudur. “Bireyin seçenek ve seçim kavramlarıyla ilgili düşünce evreni, dile nasıl yansımıştır; Türkçede seçenek ve seçim kavram alanını belirleyen dilsel birimler nelerdir; seçenek ve seçim kavramlarının, diğer kavramlarla ilişkisi nedir?” türünden soruların yanıtlarını bulmak üzere başlanılan bu çalışmanın odağını, Türkiye Türkçesinde seçenek ve seçim kavramları oluşturmaktadır. Bu doğrultuda öncelikle Türkiye Türkçesinde seçenek ve seçim kavram alanıyla ilgili sözvarlığı üzerinde durulmuştur. İkinci olarak seçenek ve seçim kavram alanının belirlenmesine doğrudan ya da dolaylı katkısı olan biçimbirimler; biçim-sözdizimsel yapılar ve anlatım kalıpları incelenmiştir. Sözvarlığı, morfolojik ve sözdizimsel yapılar dışında, seçim ve seçenek kavramlarının semantik açıdan da değerlendirmesi yapılarak çokluk, karşılaştırma, gereklilik, istek, olasılık gibi farklı kavramlarla ilişkisi ele alınmış; ayrıca özne ve seçenek-seçim ilişkisi de metin odaklı olarak değerlendirilmiştir. Seçenek ve seçim kavramlarının Türkiye Türkçesinde farklı ölçütler çerçevesinde ele alındığı bu çalışmada, dil kullanıcısının seçenek ve seçim kavramlarına yönelik düşünce dünyası ve düşünüş biçiminin dile yansımaları betimleme, çözümleme ve yorumlama yoluyla anlaşılmaya çalışılmıştır.

(Tanıtım Bülteninden)