Risale fi'l-l'da Bulaşma Risalesi Seda Işık Sayın

9. yüzyılda Bağdat’ta yaşayan Hıristiyan filozof, mütercim ve hekim Kustâ b. Lûkā el-Ba‘lebekkî el-Yûnânî (ö. 300/912-13) tıp ve felsefe tarihinde bizatihi bulaşma olgusunu ilk kez konu edindiği kısa eserinde bulaşmanın tanımını, nasıl gerçekleştiğini, bulaşma yollarını, varoluşsal temelini, hangi bulaşıcı hastalıkların bilindiğini veciz bir şekilde tartışmıştır. Eser bu sıra dışı vasfına rağmen tabakat metinlerindeki bazı atıfların dışında klasik tıp literatüründe neredeyse hiç bilinmemiş ve muhtemelen nüshalarının dolaşıma girememesi sebebiyle sonraki İslâm ve Osmanlı tıp yazınında da meçhul kalmıştır. Muhtasar bir hacimde olmasına karşılık, tıp felsefesi ve tıp tarihi araştırmaları açısından son derece dikkat çekici ve seçkin bir kaynaktır.
Kustâ b. Lûkā’nın daha önce tek yazma nüshasına dayalı olarak yayınlanan ve Almancaya tercüme edilen Bulaşma Risalesi’nin Arapça metni ve Türkçe tercümesine karşılıklı olarak yer veren elinizdeki eser, Kustâ b. Lûkā hakkında Türkçedeki ilk kitap olması sebebiyle bir inceleme kısmı ile başlamaktadır. Kendi içinde beş alt başlığa ayrılan incelemede ilk olarak onun eserleri ve eserleri üzerine oluşan literatür kısaca tanıtılmıştır. Kustâ b. Lûkā’nın nasıl bir tıp anlayışına sahip olduğu ortaya konuşmuş ve onun eserleri bağlamında tıbbın mâhiyeti ve bilimselliği meselesine yer verilmiştir. Bulaşmanın felsefî ve tıbbî yönlerinin incelendiği üçüncü ve dördüncü başlıklarda problem, filozofun eserleri ve başka kaynaklara dayalı olarak tartışılmıştır. Araştırmada elde edilen bulguların tahlil edildiği sonuç kısmıyla inceleme bölümü tamamlanmıştır.

(Tanıtım Bülteninden)