Para Pul Oldu - Osmanlı'da Kağıt Para Maliye ve Toplum Ali Akyıldız

Osmanlı modernleşmesinin yapısal unsurlarından biri de kâğıt paranın toplum ve devlet hayatına girmesidir. Büyük askerî mağlubiyetlerin sıklaştığı ve siyasi problemlerin üst üste yığıldığı bir çağda, devlet artan giderlerini yeni bir finansal araçla karşılamaya çalıştı: kaime, yani kâğıt para. İlk uygulamalarda %12,5 gibi yüksek bir faizle basılan kaimenin zamanla faiz oranı giderek düştü ve karşılıksız kaimelerin piyasaya sürülmesiyle paranın pul olması kaçınılmaz bir hâle geldi. Kâğıt para geçici bir icat olarak kalmadı, modernleşme asrından Cumhuriyet Türkiyesi’ne dek gelişti, değişti. Devlet istediği kadar “kaime eşittir altın” formülünü ileri sürsün, piyasa kendi şartlarını kendi tayin etti; zira, halk, para deyince “şıkırtısı işitilen bir maden parçasını” anladığı için kâğıt paranın değeri kolayca sorgulanıyor, güvenilmez bir kâğıt parçası olarak kalıyordu.
Osmanlı modernleşmesinin birçok veçhesini aydınlatan kitapların yazarı Prof. Dr. Ali Akyıldız’ın Para Pul Oldu, Osmanlı’da Kâğıt Para, Maliye ve Toplum adlı eseri, en uzun yüzyılda devletin ihtiyaçlarını karşılamak üzere çıkardığı kâğıt paranın tarihini incelerken, toplumun kâğıt para ile kurduğu ilişkiyi, ona karşı gösterdiği güvensizliği ve kâğıt paranın devlet için yarattığı sorunları derinlemesine bir arşiv çalışmasının ürünü olarak sunuyor.
Devlet Arşivleri ve özel koleksiyonlardan titizlikle toplanmış, çoğu ilk defa gün yüzüne çıkan Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi kâğıt para görsellerinin eşlik ettiği bu kitap Osmanlı tecrübesinde kâğıt paranın sadece bir para politikası enstrümanı değil, aynı zamanda Osmanlı’nın kriz yönetiminde başvurduğu stratejik bir araç olduğunu da ortaya koyuyor; Tanzimat reformlarından Kırım Savaşı’na, 93 Harbi’ne ve Birinci Dünya Savaşı’na kadar yaşanan değişimlerin ve krizlerin tarihini kâğıt para penceresinden okumayı vadediyor.
Seri numarasız kaimelerin devletin gizli para basmasına imkân sağlama, Galata bankerlerinin spekülasyonlarla güç kazanma ve Avrupa sermayesinin doğrudan müdahil olduğu yeni bir finansal düzenin ortaya çıkma süreçlerini titizlikle ele alan bu kitap, kalpazanlık, enflasyon ve vergilendirme gibi birçok bağlamda kâğıt paranın hikâyesini renkli ve akıcı bir anlatımla okura sunuyor. İktisat tarihi, maliye politikası, Osmanlı modernleşmesi ve Türkiye’nin sosyoekonomik dönüşümleriyle ilgilenen tarihçiler, araştırmacılar ve meraklı okurlar için vazgeçilmez bir kaynak.

(Tanıtım Bülteninden)