Mitra'dan Mehdi'ye Zerdüşt'ten Humeyni'ye İran - Ayet Rivayet İmamet Siyaset Cemal Milani

Yazarın ilk eseri olan İsa Mesih'in Esrarı gibi belgesel nitelikte ve teopolitik araştırma-inceleme kategorisindeki bu eser, tarih öncesinden günümüze İran ile ilgili tüm inançları, felsefi sistemleri, mistik, batıni ve tasavvufi geleneği inceleyip ortaya koymaktadır. İlaveten kitapta İran edebiyat ve mimari tarihi de kısmen ele alınmaktadır. Eserde tüm bu kültürel hususlar, siyasi tarih ile paralel ve ilişkili olarak ayrıntılı şekilde anlatılmaktadır.

Çalışmada İran tarihi, hâkim inanç kültürü dönemlerine göre kronolojik olarak ayrılmış ve her dönem kendi sosyolojisi ve siyasetiyle birlikte değerlendirilmiştir. Keza bu tarihi dönemlerde ön plana çıkan kişilerin karakteristik özellikleri ve hikayeleri de anlatıma katılmıştır. Eş zamanlı olarak ilgili dönemin felsefi düşünce akımları incelenmiş ve düşünürler tanıtılmıştır. Bu dönemlerin ilk kısmını, tarih öncesi efsanevi ve mitolojik dönem, Zerdüşt öncesi ve erken Zerdüşti dönem, İslam öncesi geç Zerdüşti dönem olarak tanımlayabiliriz. İkinci kısmı ise, İslam'a geçiş dönemi, İslam mezhepleri ve Şii inanç sisteminin oluşum ve gelişiminin yaşandığı orta çağ dönemi ve de modern tarihi dönem olarak adlandırabiliriz.

Eser okuyucuya dinamik bir tarih anlatısı sunmakta, çok sayıda kişi, kurum, örgüt, olay ve olgudan söz edilmekte ve ağır konular okuyucunun anlatımdan kopmadığı bir yazım şekli ile işlenmektedir. Özellikle İran'da etkili olan inanç ve felsefi sistemlerin tarih öncesinden günümüze kadar gelen sürekliliği, bağlantılar açıklanarak ortaya konmaktadır. Eserde ayrıca İran kimliğinin karakteristik özellikleri tanımlanmakta ve bu kimliğin taşıyıcısı olan tarihsel şahsiyetler de kronolojik olarak tanıtılmaktadır.

Son derece özgün temalı bu çalışma ile İran hakkında Türkçe olarak yazılmış belki de en geniş kapsamlı tarih anlatısı, yazarın yorumlarıyla birlikte okuyucunun ilgi ve beğenisine sunulmuştur. Bu eser vesilesi ile okuyucunun tarihsel perspektifte İran inanç ve düşünce kültürünün tamamına hâkim olacağını aynı zamanda siyasi ve toplumsal tarihini de bir bütün olarak kavrayacağını söyleyebiliriz.

(Tanıtım Bülteninden)