Kazananın Laneti: Ekonomik Yaşamın Çelişkileri ve Anomalileri Richard H. Thaler

Çoğu ekonomiste göre ekonomideki davranışlar akla dayanır. Ne istediğimizi bilir, hedefimize ulaşmaya çalışır ve sonra piyasanın takdirini kabul ederiz. Parayla uğraşan herkes –iş stratejisi kuran yöneticiler, anlaşma pazarlığı yapan avukatlar, getiri ve riskleri değerlendiren yatırımcılar, ev bütçesi yapanlar– yaşamımızı yöneten ekonomik güçlerin farkındadır. Peki, gerçek hayattaki davranışlar ekonomistlerin iddia ettiği kadar akla dayandırılabilir mi? İyi düşünülmüş tercihlerimiz piyasada her zaman karşılık bulur mu? 

Richard Thaler, okuru düşünmeye teşvik eden bu çalışmada, en titizce planlanmış işlemlerde bile bulunan çelişkileri ortaya koyarak kabul gören ekonomi öğretilerine meydan okuyor. Bize ezber bozan ve çoğu zaman komik anomali örnekleri sunuyor: Açık artırmalarda kazananlar neden çoğu zaman aslında kaybedenler oluyor? Kumarbazlar kaybettikleri günün sonunda neden büyük risklere para yatırıyorlar? Alışverişte bir cihazı indirimli alırken aynı indirimi sunan bir diğerini neden pas geçiyoruz? Thaler piyasaların her zaman beklenen verimlilikle işlemediğini de açıklıyor. Örneğin farklı sektörlerde aynı iş için ödenen ücretler arasında uçurumlar olduğunu ya da borsanın hafta sonları, tatiller ve mevsimsel değişimler gibi etkenlere tepki gösterdiğini görüyoruz. 

Thaler’a göre, bazen son derece karmaşık olan bu ekonomik davranış gerçeklerini fark edersek daha dengeli bir insan doğası görüşünü benimseyebiliriz – tıpkı Adam Smith’in, bencilliğimize rağmen başkalarının mutluluğuna sevinmenin, hatta katkıda bulunmanın doğamızda olduğuna inanması gibi. Meslektaşlarımız, rakiplerimiz, takım arkadaşlarımız ve dostlarımızla ilişkilerimizde bu görüşü aklımızda tutarsak belki kazananın lanetine yakalanmayız. Kazananın Laneti, ekonomiyle ilgilenen herkesin merakla okuyup tartışacağı, ufuk açıcı bir kitap. 

“Geleneksel ekonomik paradigmayı zorlayan bazı sistematik anomalilerin muhteşem bir anlatımı. Thaler’ın keskin ve eğlendirici bir kalemi var. Karar alma anlayışımız bir paradigma değişimi geçiriyor ve bu kitap, ekonomi ve psikoloji kuramları arasındaki tartışmalara ışık tutuyor. Meslektaşlarıma, doktora öğrencilerine ve işletme yüksek lisans öğrencilerine bu kitabı dikkatle incelemelerini salık veriyorum.” 
Max H. Bazerman, Northwestern Üniversitesi 

“Kazananın Laneti’nin son cümlesi ‘Zarif ve kesinlikle hatalı olmayı mı yoksa dağınık ve belirsizce haklı olmayı mı tercih edersiniz?’ diye soruyor. Eğer çağdaş ekonomik yaşamla ilgileniyorsanız ve ‘zarif’ yerine ‘dağınık’ olanı seçecek kadar akılcıysanız bu kitap aydınlanma yolundaki ilk durağınız olmalı. Neşeli, mantıklı ve yaratıcı olmasının yanı sıra saf mantığa dayanan davranış kuramlarını topa tutuyor. Bilgi verirken eğlendireceği garanti.” 
Alan Sica, Pennsylvania Eyalet Üniversitesi 

“Pırlanta değerindeki bu kitap, ekonominin birçok bilmecesini zekâ ve sezgiyle ortaya koyuyor. Dengeli bir ekonomi eğitimi isteyen herkesçe beğenilecektir.” 
Burton Malkiel, Princeton Üniversitesi 

“Hiç kimse ekonomi kuramıyla alay eden davranışlara Thaler’dan daha meraklı olamaz. Thaler bunlardan bir tat alıyor ve kitabında sizi de meraklandırmaya çalışıyor. Böyle yaparak ekonomik kuramın maskesini düşürmeyi değil, onu zenginleştirmeyi umuyor.” 
Thomas C. Schelling, Maryland Üniversitesi 

“Thaler’ın anomalileri, rasyonel seçim kuramcısı için birer baş ağrısı. Ama çözüldükleri zaman da ortaya daha sağlam bir amaçlı eylem kuramı çıkıyor.” 
James Coleman, Chicago Üniversitesi 

(Tanıtım Bülteninden)