İbn Haldun'un Siyaset ve Devlet Felsefesine Dair Görüşlerinin Osmanlı Düşüncesindeki Yansımaları Bilgehan Bengü Torkuk Gökdemir

 Çalışmamızın amacı, sosyoloji ve tarih felsefesinin kurucusu ünlü İslâm filozofu İbn Haldûn’un, siyaset ve devlet felsefesine dair görüşlerinin Osmanlı düşüncesindeki yansımalarını tespit etmektir. Bu amaçla çalışma, Osmanlı düşünürlerinden İbn Haldûn’un en çok etkisinin görüldüğü Kâtip Çelebi, Naîmâ ve Ahmet Cevdet Paşa düşünceleriyle sınırlandırılmıştır.
 
“İbn Haldûn’un Siyaset ve Devlet Felsefesine Dair Görüşlerinin Osmanlı Düşüncesindeki Yansımaları” adlı çalışmamız giriş, üç bölüm, sonuç ve bibliografyadan oluşmaktadır. Giriş bölümünde, genel olarak siyaset ve devlet felsefesi kavramlarının tanımı ve içeriği ele alınmıştır. İlk bölümde konunun tarihsel süreçteki gelişimi irdelenmiştir. Bu bölümde ayrıca siyaset-devlet ilişkisi gibi daha spesifik tartışma konularına ilişkin değerlendirmelere yer verilmiştir. İkinci bölümde İbn Haldûn’un siyaset ve devlet felsefesine dair görüşleri daha sonraki bölümle örtüşecek şekilde inceleme yoluna gidilmiştir. Son bölüm olan üçüncü bölümde Osmanlı düşünürlerinden Kâtip Çelebi, Naîmâ ve Ahmet Cevdet Paşa’nın konuya ilişkin düşüncelerine yer verilerek İbn Haldûn’dan hangi konularda, ne şekilde ve hangi oranda etkilendikleri belirlenmeye çalışılmıştır.
 
Araştırmamızın sonucunda, adı geçen Osmanlı düşünürleri üzerinde İbn Haldûn’un siyaset ve devlet felsefesine dair düşüncelerinin büyük yansımaları olduğu sonucuna varılmıştır. Bu yansımaların İbn Haldûn’un özellikle organizm düşüncesi ve tavırlar teorisi ekseninde olduğu görülmüştür. Kâtip Çelebi, Naîmâ ve Ahmet Cevdet Paşa’nın Osmanlı Devleti’nin buhranlı dönemlerinde yaşamaları sebebiyle İbn Haldûn’un söz konusu düşüncelerini temele alarak devletin çöküşten kurtarılıp varlığını devam ettirmesine yönelik çözüm önerileri ortaya koymaya çalıştıkları ve bu yaklaşımlarıyla da devletin yıkılması hususunda İbn Haldûn’un katı determinizminden ayrılarak daha ılımlı bir düşünce geliştirdikleri anlaşılmıştır.

(Tanıtım Bülteninden)