Eyyubi ve Memluk Dımaşk'ında Hadis - Kudame Ailesi Bağlamında Bir İnceleme Rıdvan Kalaç

İslâm dünyasında Eyyûbî ve Memlûk dönemleri ilmî alandaki faaliyetler açısından oldukça parlak geçmiştir. Dımaşk bölgesinde yaklaşık üç buçuk asır hüküm süren bu devletler, bünyesinde yetiştirdiği âlimlerin sayısı ve bu âlimlerin telif ettikleri nitelikli eserlerin çokluğuyla dikkat çekmiştir. Bu anlamda mezkûr dönemlerde Dımaşk’ta meşhur olan âlimlerin önemli bir kısmının aynı aileye mensup olduğu görülmektedir. Bu ailelerden birisi de Kudâme ailesidir. Aslen Kudüslü olan Benî Kudâme fertleri, Hicrî VI. asırda Kudüs başta olmak üzere İslâm coğrafyasını tehdit eden Haçlı seferlerinden dolayı Dımaşk’a göç etmişlerdir. Hanbelî olan bu aile, Dımaşk’a göç ettikten sonra kendileriyle özdeşleşmiş bir ilim kenti olan Sâlihiyye Mahallesi’ni inşâ etmiş ve hicri VI.-IX. Yüzyılları arasında Hadis ilminde önemli muhaddisler yetiştirmiştir. Bu ailede yetişen hadisçiler arasında Abdulğanî el-Makdisî (ö.600/1203), İbn Kudâme el-Makdisî (ö.620/1223), Ziyauddîn el-Makdisî (ö.643/1245), İbn Abdülhâdî el-Makdisî (ö.744/1343) ve İbnü’l-Mibred el-Makdisî (ö.909/1503) gibi simâlar bulunmaktadır. Bu muhaddisler, çeşitli medrese ve dârülhadislerde hadis meşâyihi mansıbını elinde bulundurarak Dımaşk’ın hadis birikimine önemli katkılar sağlamış, kadılkudatlık ve imam-hatiplik gibi muhtelif görevler de üstlenerek toplumun dinî ve kültürel yaşantısına yön vermişlerdir. Bu çalışmada, Eyyûbî ve Memlûk dönemlerinde Dımaşk’ta hadis ilimleri adına yaşanan hareketlilik Kudâme ailesi bağlamında ele alınmış ve ailede yetişen muhaddislerin hadis ve sünnet yaklaşımları tespit edilmiştir.