Evliya Çelebi Seyahanatnamesi Seti - 10 Kitap Takım Evliya Çelebi

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 1.Kitap
İstanbul
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, on yedinci yüzyıl klasiği olarak hem zevkle okunabilecek bir edebiyat eseri hem de dil, tarih, dinler tarihi, sanat tarihi, tasavvuf tarihi, yerel tarih, halkbilimi, topografya ve araştırmacıları için kaynak niteliği taşımaktadır.
Asya, Avrupa ve Afrika'da gezip gördüğü yerler için yalnızca onun kullandığı bir dil ve bakış açısı ile tanıklık eden Evliyâ Çelebi, on ciltlik dev eserinin birinci cildiyle aynı zamanda ilk Türkçe "İstanbul Monografisi"ni de yazmıştır.
Adlarını vermiş olsa bile birçoğunu bugün bilemediğimiz pek çok kaynaktan derlediği mitoloji ve tarih karışımı bilgilerden saray hayatına; pek çok ünlünün kişisel tarihinden şehrin gündelik hayatına; şehrin etrafını çevreleyen surlardan her türlü mimari esere; kapılardan tepelere ve iskelelere; savaş ve barışta şehrin ve ordunun ihtiyaçlarını karşılayan yüzlerce esnaftan bahçe ve mesirelere; padişahlardan her sınıftan yönetici, bilim adamı ve ilginç tiplere; devletçe düzenlenen şenliklerden çok özel meclislerde yaşanan eğlencelere varıncaya kadar akla gelebilecek her şey bu ciltte anlatılmıştır.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 2.Kitap
Ankara, Azerbaycan, Bursa, Bolu, Erzurum, Girit, Kafkaslar, Tebriz, Trabzon
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin ikinci cildi İstanbul'dan Mudanya'ya deniz yoluyla gerçekleştirilen kısa fakat çok güzel hikâye edilmiş bir yolculukla başlar. Eski payitaht Bursa'dan sonra Bolu üzerinden Karadeniz kıyılarındaki Trabzon başta olmak üzere büyüklü küçüklü belli başlı şehirlere; Erzurum yoluyla İran'a Kafkasya'ya, Kırım ve Girit'e uzanan savaşlar, iç çekişmeler ve özellikle Kafkas şehirleri ve halklarıyla ilgili çok ilginç tespitlerle dolu bir dönemin hikâyesi anlatılmaktadır.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 3.Kitap
Antakya-Edirne-Filistin-İstanbul-Kayseri-Konya- Maraş-Sivas-Sofya-Urfa
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi'nin üçüncü cildinde Anadolu, Arabistan ve Rumeli üçgeninde yaptığı geziler, yaşadığı ilginç olaylar, anlatılmaya değer yerler, şaşılası ve tadına doyulmaz güzelliklerle örüyor kozasını. İki eski Türk payitahtı Konya ve Edirne bu cildin gözdesi gibi. Bu iki şehir için kaleme alınmış küçük birer monografi bu bölümler içermektedir.
İstanbul'dan Şam'a (İznik, Eskişehir, Konya, Karaman, Payas, Antakya, Hama, Humus, Şam...), Şam'dan İstanbul'a (Haleb, Urfa, Maraş, Kayseri, Aksaray, Sivas, Harput, Zile, Çankırı, Kastamonu, İstanbul) ve buradan Rumeli'ye (Silistre, Filibe, Sofya, Edirne...) gidiş gelişlerini, yer yer kişisel yönler de katarak anlatan Evliyâ Çelebi, aynı zamanda tarihe, tarihsel olaylara tanıklık da ediyor.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 4.Kitap
Bağdad-Bitlis-Diyarbakır-Isfahan-Malatya-Mardin-Musul-Tebriz-Van
Seyahatnâme serisinin belki de en renkli cildi bu olsa gerek. Hem çok yer gezip görür hem çok savaşa katılır hem de inanılması güç maceralar yaşar.
Evliyâ Çelebi, Seyahatnâmesi'nin dördüncü cildinde, Osmanlı Devleti'nin doğu ve güneydoğu bölgelerinde gezip dolaşır, dost meclislerinde bulunur, ziyafetlere konar, savaşlara katılır, tehlikelere atılır, bazen de tatlı canını zor kurtarır. Özellikle gezdiği bölgelerin yerleşik kavimlerini, inançlarını, âdetlerini, yiyecek ve içeceklerini başka bir kaynakta bulamayacağımız kadar ayrıntılı olarak anlatır. İlk uğradığı şehir Malatya'dır. Daha sonra Diyarbakır'a geçip bu tarihî şehirden uzun uzun bahseder. Bitlis'e geçen Evliyâ Çelebi, hayran kaldığı Bitlis Hanı Abdal Han'ı zamanının en bilge kişisi olarak bizlere tanıtır. Bitlis Beyliği'ni, dolayısıyla o tarihlerde yurtluk ve ocaklık olarak hüküm süren doğudaki diğer beylikleri, Bitlis Hanı'yla yapılan savaşı ve yeni han seçilmesini anlatır.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 5.Kitap
Balıkesir-Belgrad-Çanakkale-Manastır-Saraybosna-Tokat-Siirt-Ukranya-Üsküp-Yenipazar
Evliyâ Çelebi, Sehayatnâmesi'nin beşinci cildinde, doğu gezisini tamamlayıp batıya yönelir. Uzun süre kaldığı Bitlis'ten ayrılıp Tokat yoluyla İstanbul'a gelir. Şimdiye kadar bütün seyahatlerini paşalarla birlikte ve bazen de görevli olarak yapan Evliyâ Çelebi, 51 yıl süren gezisi boyunca bir defa padişahın maiyetinde seyahate çıkmıştır. Bu da Sultan IV. Mehmed ile birlikte İstanbul'dan Kale-i Sultaniye'ye kadar devam eden seyahattir. Daha önce yaptığı Balkanlar gezisinden sonra bu sefer başladığı Avrupa gezisi yıllar boyu sürecek ve Kafkasya, Kırım, Romanya, Macaristan, Sırbistan, Adriyatik kıyıları, Arnavutluk, Yunanistan ve Girit, Avrupa kıtasındaki Osmanlı topraklarında gezip görmediği yer kalmayacaktır. Ayrıca Avusturya, Slovenya, Çek, Lehistan vs. gibi Osmanlı komşularının topraklarını da gezecek, hatta bazı yerlere tekrar tekrar gidecektir.
Bu ciltte gezdiği yerler: Bitlis, Van, Siirt, Tokat, Edincik, Kale-i Sultaniye, Gelibolu, Malkara, Edirne, Varna, Özü, Akkirman, Bender, Hotin, Silistre, Bürkreş, Yaş, İshakçı, Erdel diyarı, yani Romanya taprakları, Niş, Belgrad, Saraybosna, Mostar, Banyaluka, Varat, Venedik illeri, Dodoşka ve İslovin (Slovenya), Üsküp, Manastır ve tekrar Erdel. Bu seyahat boyunca da pek çok macera yaşacayak olan Evliyâ Çelebi, gezdiği yerlere dair verdiği bilgilerle tarihin en önemli olaylarına ışık tutacaktır.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 6.Kitap
Bosna-Hersek-Hırvatistan-Karadağ-Macaristan-Sırbistan-Slovakya
Evliya Çelebi, Seyahatnâmesi'nin altıncı cildinin büyük bölümünü Macaristan'a ayırır. Dolayısıyla bu büyük coğrafyaya ait verdiği bilgiler Macarlar açısından oldukça önemlidir. Bugün pek çoğu tarihe karışmış köyler, kasabalar ve şehirler hakkında tek kaynak sayılabilir. Bu arada Bahadır Giray Han ordusuyla İsveç, Danimarka ve Hollanda vilayetlerine yapılan seferlere katılmıştır. Akrabası olan Sadrazam Melek Ahmed Paşa'ya dair de geniş bilgiler verir, Sultan I. Ahmed'in kızı Fatma Sultan ile evliliğini ve Paşa'nın ölümünü anlatır.
Evliya Çelebi; bu ciltte hem Macaristan'ı hem de Bosna şehirlerini gezmiş, Adriyatik kıyılarına kadar inmiştir. Bu ciltte gezdiği yerler: Erdel, İskenderiye, Podgoriçe, İştib, Lofça, Vidin, Sirem, Ösek, Peçuy, Budin, Üstürgon [Estergon], Ciğerdelen, Hollanda, Macaristan, Öziçe, Taşlıca, Foça, Dobra-Venedik, Nova, Mostar, Sigetvar, Zağreb, Kanije'dir. Bu seyahat boyunca gezip gördüğü yerlere ait önemli bilgiler vermiş, katıldığı savaşların heyecanını, yenilgilerin acısını ve galibiyetlerin sevincini yaşamıştır. Bizzat katıldığı savaşlara ait anlattığı hikâyeler ve tanık olduğu özel durumlar tarihe ışık tutacak belgesel niteliğindedir.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 7.Kitap
Almanya-Çerkezistan-Dağıstan-Kırım-Macaristan-Romanya-Rusya-Slovakya-Tataristan-Ukranya-Viyana
Evliya Çelebi, Seyahatnâmesi'nin yedinci cildinde Avusturya (Almanya) seyahatini ayrıntılı bir şekilde anlatır. Buradan sonra gittiği Macaristan, Romanya, Ukrayna, Kırım, Kafkasya, Dağıstan, Tataristan ve Rusya seyahatini konu edinmiştir. Gezip gördüğü bu bölgelerle ilgili başka kaynaklarda rastlanmayacak tarihi ve kültürel bilgiler bulunmaktadır. Seyyahımız, özellikle gidilmesi, görülmesi zor olan yerleri gezmeyi daha çok tercih etmektedir. Bu yüzden kuzeyin çetin iklim şartlarında seyahat ederek ilginç tespitlerde bulunmuş ve bu paha biçilemez bilgileri bize aktarmıştır. Bu ciltte gezdiği yerler: Kanije, Eğri, Hatvan, Yanık, Viyana, Sonlok, Segedin, Çanad, Varat, Eflak-Boğdan, Bükreş, Moldova, Ukrayna, Balıklava, Kırım, Karasu, Bahçesaray, Kefe, Çerkezistan, Kabartay, Dağıstan, Ejderhan, Kalmukistan, Saray, Kazan, Moskova ve Azak yarımadasıdır.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 8.Kitap
Atina-Elbistan-Girit-Kavala-Mora-Ohri-Selanik-Tekirdağ-Tırhala
Evliyâ Çelebi, Seyahatnâmesi'nin sekizinci cildinde Kırım'dan dönerek Edirne'de Sultan IV. Mehmed ile buluşur. Ava ve avcı kuşlara çok düşkünlüğüyle bilinen padişaha, getirdiği çok değerli avcı kuşlarını verir. Sadaret Kaymakamı Kara Mustafa Paşa ile görüşüp ona çok merak ettiği Viyana ve Avusturya ordusu ile ilgili bilgiler verir. Daha sonra Batı Trakya üzerinden Mora yarımadasına geçer. Orada Girit seferi için asker toplayıp Girit'e geçer. Üç yıl sürecek olan uzun savaş sırasında Girit'te kalır ve Osmanlıya çok pahalıya mal olan Girit fethine dair bütün savaş sahnelerini bize anlatır. Ayrıntılarını hiçbir yerde bulamayacağımız bu savaşa ait bilgiler tarihçiler açısından şüphesiz çok önemlidir. Dönüşte Arnavutluk'a geçer, oradan da Tekirdağ üzerinden İstanbul'a döner.
Bu ciltte gezdiği yerler: Önce Azak'tan Edirne'ye gelir. Oradan hareket ederek İstanbul'a gelinceye kadar gezip gördüğü yerler; Dimetoka, Ferecik Kalesi, Gümülcine Kalesi, Kavala Kalesi, Siroz Kalesi, Selânik Kalesi, Alasonya Kalesi, Tırhala Kalesi, Atina Kalesi, Mora Yarımadası, Kefalonya Kalesi, Anavarin Kalesi, Moton Kalesi, Koron Kalesi, Mizistre Kalesi, Anapoli Kalesi, Girit Adası, Hanya, Kandiye, Sudak, Arnavutluk, Elbasan, Ohri, İştib, Tikveş, Usturumça Kalesi, Cisr-i Mustafa Paşa, Edirne, Hayrabolu ve Tekirdağı.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 9.Kitap
Adana-Antalya-Denizli-Halep-İzmir-Karaman-Kudüs-Kütahya-Medine-Mekke-ŞamEvliyâ Çelebi, Seyahatnâmesinin dokuzuncu cildinde, Anadolu'nun gezip görmediği yerlerini dolaşır. Batı ve Güney Anadolu'yu gezdikten sonra Suriye ve Filistin üzerinden yıllarca özlemini çektiği hac ibadetini yapmak üzere Hicaz'a gider. Kutsal görevini yaptıktan sonra ömrünün son yıllarını geçirmek üzere Mısır'a döner.Bu cilt bir nevi hac rehberidir. Medine ve Mekke'de nerelerin ziyaret edilmesi gerektiğini, kimlerin nerelerde yatmakta olduğunu, ziyaretin ve haccın uyulması gereken kurallarını, dualarını ve âdâbını anlatmaktadır.
Birkaç Anadolu şehri dışında seyyahımızın takip ettiği yol da hac alaylarının gittiği yoldur. Bu ciltte gezdiği yerler: Kütahya, Uşak, Manisa, İzmir, Ödemiş, Tire, Aydın, Muğla, Antalya, Karaman, Tarsus, Adana, Antep, Halep, Şam, Sayda, Kudüs, Akka, Medine, Mekke.

Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi 10.Kitap
Cibuti-Eritre-Etiyopya-Kenya Mısır/Kahire-Somali-Sudan
Evliya Çelebi, Seyahatname'nin son cildi olan onuncu cildi Mısır'la birlikte Afrika'ya tahsis etmiştir. Seyyahımız 51 yılı boyunca gezip dolaştığı yerlerde tuttuğu notlarını Kahire'de bir araya getirip Seyahatname'ye son şeklini vermiştir. Mısır'ın tarihi ve dünya tarihiyle birlikte Afrika'nın yapısını anlatır. Kahire'nin tarihine, mimari yapılarına, halkının yapısına ve esnafına geniş bir şekilde yer verir. Mısır'ın çok köklü geleneklerinden olan yüzlerce mevlit törenini en ince ayrıntısına kadar bize aktarır.
Mısır'da olup da Anadolu topraklarında yetişmeyen, bulunmayan yiyecekleri, içecekleri, bitkileri, ağaçları ve meyveleri bir bir saymıştır. Mısır'ın ve Afrika'da gittiği bölgelerin toplumsal yapılarını, geleneklerini, göreneklerini, insanların yüz renklerini, inançlarını, işleri, güçleri ve kazançlarını anlatan yazarımız, bugün çok zor bulunabilecek bilgileri günümüze aktarmıştır. Özellikle Afrika'nın yaban hayatıyla ilgili paha biçilemez bilgiler yazmıştır. Mısır'ın eski ve yeni başkentlerinin yanında büyük şehirleri, limanları, çölleri, ovaları, dağları ve arklarına kadar her şeyini kaydetmiştir. Ayrıca Nil'in kaynağına doğru yaptığı yolculukta bugün Sudan topraklarında kurulu o günkü devletleri, şehirleri, dönüşte Habeşistan üzerinden Somali, Cibuti ve Eritre'nin bulunduğu coğrafyayı da gezip tanıtmıştır.

Kutu Tanıtım Yazısı
Dünyanın en büyük seyahat kitabının yazarı ve Türklerin büyük gezgini Evliyâ Çelebi (1611-1685), kendi ifadesiyle yedi iklimde 18 padişahlık yeri 51 yıl boyunca gezip dolaşarak çeşitli milletler, kabileler, aşiretler ve topluluklara ait her türlü bilgileri toparlayarak meydana getirdiği eseri "Seyahatnâme"nin dünyada bir benzeri ve dengi yoktur. Zamanının en ileri toplumlarından dışarıya tamamen kapalı topluluklara kadar; şehirler, dağlar, bayırlar, balta girmemiş ormanlar, denizler ve ırmaklar gezip buralarda gördüğü tüm topluluklar ve yerlerle ilgili sorulabilecek her türlü soruya cevap verecek bilgileri toplamıştır.
Kuzeyden Tataristan'ın başkenti Kazan'dan güneyde ekvatora kadar, doğuda Tahran'dan batıda Baltık Denizi'ne kadar gezip dolaştığı ve yaklaşık 25 milyon km2 tutan bu coğrafyada bugün 40'tan fazla devlet kurulmuştur. Bunlar:
Almanya, S. Arabistan, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Cibuti, Çek, Eritre, Ermenistan, Filistin, Güney Sudan, Gürcistan, Habeşistan (Etopya), Hırvatistan, Irak, İran, İsrail, Karadağ, Kenya, Kosova, Kuzey Sudan, Küveyt, Lübnan, Macaristan, Makedonya, Mısır, Moldovya, Polonya, Romanya, Rusya (ve Rusya'ya bağlı özerk cumhuriyet olan Kabartay-Balkarya, Karaçay-Çerkezya, Çeçenistan, Dağıstan, Kalmukistan, Tataristan), Somali, Slovakya, Slovenya, Suriye, Türkiye, Ukrayna (ve bağlı Özerk Kırım Cumhuriyeti), Ürdün, Yunanistan.
Özgün yazması 10 cilt ve 4.000 sayfadan oluşan bu devasa eseri, hiçbir bilgiyi dışlamadan özgün yazmasından, zamanımızın okuyucusunun daha rahat anlayabilmesi için günümüz Türkçesine birebir aktardık. Gezip gördüğü şehirlerin; tarihi, mimari yapısı, coğrafyası, insanlarının yapıları, gelenek ve görenekleri, dilleri, inançları, yetiştirdikleri, yiyip içtikleri hatta efsanelerine kadar her şeylerini görüp sorup öğrenerek bu devasa eserine kaydetmiştir.
1630'da gördüğü bir rüya üzerine İstanbul'da başladığı seyahatine, ömrünün sonuna kadar devam etmiştir. 10 cilt olarak düzenlediği Seyahatnâme'nin ciltlerinin muhtevası şu şekildedir:
Birinci cilt: Sadece İstanbul.
İkinci cilt: Ankara, Azerbaycan, Bursa, Bolu, Erzurum, Girit, Kafkaslar, Tebriz, Trabzon.
Üçüncü cilt: Antakya, Edirne, Filistin, İstanbul, Kayseri, Konya, Maraş, Sivas, Sofya, Urfa.
Dördüncü cilt: Bağdad, Basra, Bitlis, Diyarbakır, Isfahan, Kerbelâ, Mardin, Musul, Tebriz, Van.
Beşinci cilt: Balıkesir, Belgrad, Çanakkale, Manastır, Saraybosna, Tokat, Siirt, Ukrayna, Üsküp, Yenipazar.
Altıncı cilt: Bosna-Hersek, Hırvatistan, Karadağ, Macaristan, Sırbistan, Slovakya.
Yedinci cilt: Almanya, Çerkezistan Dağıstan, Kırım, Macaristan, Romanya, Rusya, Slovakya, Tataristan, Ukrayna, Viyana.
Sekizinci cilt: Atina, Elbasan, Girit, Kavala, Mora, Ohri, Selanik, Tekirdağ, Tırhala.
Dokuzuncu cilt: Adana, Antalya, Denizli, Halep, İzmir, Karaman, Kudüs, Kütahya, Medine, Mekke, Şam.
Onuncu cilt: Cibuti, Eritre, Etiyopya, Kenya, Mısır/Kahire, Somali, Sudan.
Bu yazılan şehirler, ciltlerin muhtevasının tamamı değildir. Bunlar sadece ana hatları belirtmektedir. Seyahati boyunca 257 büyük şehir ve 7065 kale gezip görmüş olup tamamı bu ciltler içinde anlatılmaktadır.

Seyit Ali Kahraman

(Tanıtım Bülteninden)