Erzurum'un Antika İnsanları ve Mahalle Kültürü Haluk Harun Duman

Erzurum’da yaşadığım 1960-1985 yılları arasında çok sayıda insan tanıdım, gördüm, konuştum. Bunlardan bir kısmıyla uzun yıllar birlikte yaşadım, ahbaplık ve arkadaşlık ettim. Bir kısmı zaten aile fertlerinden sayılırdı. Bir kısmı, mahallemizin renkli ve sıra dışı özelliklere sahip olan insanları, bir kısmı da yalnız Erzurum’da değil bütün Türkiye’de tanınan, bilinen maruf simalardı. Çocukluk ve gençlik yıllarımda ticarî hayatla iç içe olmam, benim çok sayıda insanı tanımamı sağladı. Şimdilerde ne ismini ne cismini hatırladığım insanlar dışında, yıllar geçmesine rağmen unutamadığım insanlardan birkaçına burada yer vermek istiyorum. Dikkat edeceğiniz gibi bu insanların hepsi birbirinden farklı, renkli, ilginç ve sıra dışı özelliklere sahiptir. Demek ki akılda kalmak için sıra dışı olmak gerekiyor. Renkli insanları gibi 25 yıl bağrında yaşadığım Gez Mahallesi, bir dönemlerde; Erzurum kültürüne, sanatına, siyasetine, sporuna, ticaretine yön veren insanlarla doluydu. Yerliler birbirini tanır, bilir, yabancılar fark edilirdi. Erzurum’un her mahallesinde bir insan zenginliği vardı, ancak Gez Mahallesi’nin zenginliği bir başkaydı. Bu renkli simalardan birkaçı Gez Mahallesi’nde oturuyorlardı. Birkaçı da iş veya ahbap ziyareti için mahalleye gidip geliyorlardı. Şehrin kültür hayatını etkileyen bu tiplerden bazılarını size tanıtınca, öyle tahmin ediyorum ki siz de bana hak vereceksiniz. Bildiğiniz gibi klasik tarih çalışmaları genellikle zenginler ve güçlüler tarafından yazdırılır. İster sağdan ister soldan okuyun; binlerce yıllık tarih kitaplarında hep bu yaklaşımı görürsünüz. Devlet memuru olan eski vakanüvisler, Sultaların yaptıklarından bahsederek tarih yazarlar. En ünlü devlet büyüklerinin, paşaların, komutanların, siyasilerin hayat hikâyeleri tarih diye kılık değiştirerek önümüze sürülür. Kopya tarihçilerin aklına “Acaba sıradan insanlar nasıl yaşardı? Bu insanların hayata dair yaklaşımları nasıldı? Bunların genel tarih içindeki konumları neydi?” vs. gibi soruları sormak gelmez. Onlar belgeleri veya daha önce yazılmış tarihleri önlerine koyup kopyala yapıştır yaparak “orijinal” bir tarih yazdıklarını sanırlar. Hele yaptıkları bu çalışmalara cafcaflı bir başlık bulurlarsa o zaman iş daha âlâ olur. Erzurum’un Antika İnsanları ve Mahalle Kültürü’nü konu alan bu kitap mazide tanıdığım ve hiç unutamadığım kişiler sayesinde ortaya çıktı. Aradan yıllar geçmesine rağmen o insanların hafızamdaki yerleri hâlâ çok canlı, hâlâ dünkü gibi taptaze. Çocukluk hafızamda yer edenler dışında, gençlik yıllarında tanıdıklarım bende müthiş bir insan birikimi ve zenginliği oluşmasını sağladı. Amerikalılar “Ne bildiğin önemli değil, kimi bildiğin önemlidir!” derler. Bu sözün ne kadar önemli olduğunu zaman bana birçok kez gösterdi. 25 yıl boyunca yaşadığım Gez Mahallesi, güçlü komşuluk ilişkileri ile kişiliğimin oluşmasına olumlu katkı sağladı. Hâlâ 1960-1985 yılları arası tanıştığım insanlarla akrabalarımmış gibi görüşür selamlaşırım. Bu kitapta mahallemize yer vermek ve yaşadığım güzellikleri sizinle paylaşmak benim için büyük bir zevk oldu.

(Tanıtım Bülteninden)