Doğu Türkçesinde Söz Dizimi (14 - 16. Yüzyıl) Emine Temel Alemdar

Türk dilinin tarihî ve çağdaş gelişim sürecinde Doğu Türkçesi etkin bir rol oynamıştır. Bu kitapta da Klasik Öncesi ve Klasik Dönem Doğu Türkçesinin dilbilgisi özelliklerinden biri olan söz dizimi kuralları ayrıntılı olarak sunulmaya ve bu döneme ait çeşitli edebî metinlerden seçilmiş örneklerle kelime grupları ve cümle kuruluşları anlatılmaya çalışılmıştır.

Kitapta, Doğu Türkçesinin klasik öncesi dönem ile Alî Şîr Nevâyî ile birlikte klasik bir hal alan dönemde kaleme alınmış 13 manzum 4 mensur olmak üzere toplam 17 eser, sözcük grupları ve cümle yapıları bağlamında incelenmiştir. Manzum ve mensur eserlerden sözcük grubu bakımından çeşitlilik ve farklılık göste-ren yüzer beyit ve cümle seçilmiştir. Her bir cümle önce yapısına göre tanımlanıp ögelerine ayrılmış ardından cümledeki sözcük grupları tespit edilmiştir. Tespit edilen toplam 19 farklı sözcük grubu ise yapılarına göre tasnif edilerek ele alınmıştır.

Bu çalışma ile Doğu Türkçesi döneminde cümle kurulurken tercih edilen yapı türlerinin, bu cümlelerde yaygın olarak kullanılan sözcük gruplarının, bu sözcük gruplarının cümle içindeki görev-lerinin ve anlam belirlemedeki özgün işlevlerinin ortaya konul-ması amaçlanmıştır. Cümle ve sözcük grupları ile ilgili çözümle-me yapılmadan önce cümleler, metinlerde geçtiği imla ile aynen yazılmış, cümlelerin hangi eserden alındığı ayrıntılı olarak paran-tez içinde belirtilmiş ardından cümle ve kelime gruplarının doğal yapısına müdahale edilmeden Türkiye Türkçesine aktarımı yapıl-mıştır. Cümlelerin Türkiye Türkçesine aktarımının yapılmasıyla Doğu Türkçesi dönemine ait eserlerin anlamlandırılması sürecine katkıda bulunmak hedeflenmiştir.

(Tanıtım Bülteninden)