İş Adamı Kararı İlkesi ve Türk Hukukunda Uygulanabilirliği Semih Sırrı Özdemir

İş adamı kararı ilkesi (business judgment rule), yönetim kurulu kararlarına mahkemeler tarafından müdahaleden mümkün olduğunca kaçınılması gerektiği kabulüne dayanmaktadır. Bu yaklaşımın gerekçeleri arasında, ticari faaliyetin zaman baskısı altında ve ancak, o anın mümkün kıldığı bilgilerle sınırlı bir değerlendirme neticesinde alınabildiği ve bu kararın sonuçlarının tamamının, kararı alanlar tarafından öngörülmesinin mümkün olmadığı görüşü yer almaktadır.

Buna göre, yönetim kurulu üyelerinden beklenmesi gereken, her zaman şirket için mutlaka en yerinde karara ulaşmaları değil; karar alma sürecindeki yükümlülüklerini yerine getirmiş olmalarıdır. ABD hukuku kaynaklı bu ilkenin, başta Almanya olmak üzere, diğer birçok ülke tarafından da birbirinden farklılaşan esaslar üzerinden uygulandığı görülmektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun Gerekçesi'nde (m. 369/1) yer verilen, 'tedbirli yönetici ölçüsü, 'işadamı kararı' (business judgement rule) verilebileceğini kabul eder ve riskin bundan doğduğu hallerde üyenin sorumlu tutulmaması esasına dayanır.', açıklaması, konunun Türk hukuk öğretisinin de gündemine daha yoğun bir şekilde dahil olmasına imkan tanımıştır.

Bununla birlikte, ilkenin Türk hukukunda uygulanabilirliği, öğretide henüz üzerinde görüş birliğine ulaşılamayan konulardandır. Bu çerçevede, sunulan çalışmanın amacı, iş adamı kararı ilkesinin teorik temellerinin, ABD ile Alman hukuk sistemindeki uygulama esaslarının ve Türk hukukundaki uygulanabilirliğinin değerlendirilmesidir.

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
I. KONUNUN TAKDİMİ
II. KONUNUN SINIRLANDIRILMASI VE İNCELEME YÖNTEMİ
Birinci Bölüm
'İŞ ADAMI KARARI İLKESİ' KAVRAMINA GENEL BİR BAKIŞ
I. İŞ ADAMI KARARI İLKESİ KAVRAMI
A. Terminoloji
1. Kanun Gerekçesi'nin Değerlendirilmesi
2. Terminoloji Önerisi
B. Tarihsel Gelişim
C. Tanımı ve Hukuki Sonuçları
1. Tanım
2. Hukuki Sonuçlar
D. Hukuki Niteliği
II. İŞ ADAMI KARARI İLKESİNİN TEORİK TEMELLERİ
A. Anonim Şirketlerde Farklılaşan Menfaatler Sorunu
1. Anonim Şirkette 'İlgili Menfaat Sahipleri'
2. Anonim Şirkette Farklılaşan Menfaatler Sorunu
3. Menfaat Farklılaşması Sorununun Anonim Şirket Üzerindeki Etkileri
B. Hukuki Yaptırım ve Önleyicilik İlişkisi
C. İhlallerin Önlenmesine İlişkin Yöntemler
1. Denetime Dayalı Önleyicilik
2. Düzenlemelere Dayalı Önleyicilik
D. İhlallerin Önlenmesi Açısından İş Adamı Kararı İlkesinin Katkıları
III. İŞ ADAMI KARARI İLKESİNİN YERİNDELİĞİNE İLİŞKİN ÖĞRETİDEKİ GÖRÜŞLER
A. Gerekçeler
B. Eleştiriler

İkinci Bölüm
ABD HUKUKUNDA İŞ ADAMI KARARI İLKESİ VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ BENZERİ UYGULAMALAR
I. İŞ ADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANMA KOŞULLARI
A. Şirket Faaliyetlerine İlişkin Bir Kararın Mevcudiyeti
B. Takdir Yetkisinin Kötüye Kullanılmaması
C. Kararın Belirli Aykırılıkları Taşımaması
1. Genel Olarak
2. Dolandırıcılık
3. Kanuna Aykırılık
4. Ultra Vires İlkesinin İhlali
5. Şirket Kaynaklarının İsraf Edilmesi
II. İŞ ADAMI KARARI İLKESİNE İLİŞKİN KARİNENİN UNSURLARI VE DAVACININ İSPAT YÜKÜ
A. Karinenin Unsurları
1. Genel Olarak
2. İyi Niyetli Davranma Yükümü
a. İyi Niyet ve Sadakat Yükümleri Arasındaki İlişki
b. İyi Niyetli Davranma ve Sadakat Yükümlerinin İş Adamı Kararı İlkesi Açısından Birlikte Değerlendirilmesi
3. Özen Yükümü
a. Bilgi Sahibi Olma Yükümü ile İlişkisi
b. Özen Yükümüne İlişkin Ana Esaslar
c. Van Gorkom Kararı ve Hukuki Sonuçları
4. Şirket Menfaati Doğrultusunda Davranma Yükümü
B. Davacının İspat Yükü
III. İŞ ADAMI KARARI İLKESİ İLE DİĞER DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
A. Yargılamada Kullanılan Farklı Değerlendirme Ölçütleri
B. Davranış ve Sorumluluk Kıstasları Arasındaki Ayrım
C. İş Adamı Kararı İlkesinin Hukuk Sistemindeki Konumu
IV. KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTAKİ BENZERİ DÜZENLEMELER
A. Alman Hukukundaki Düzenlemenin Ana Esasları
1. Düzenlemenin Gerekçeleri
2. Düzenlemenin Ana Esasları
3. ABD Hukuku İle Arasındaki Temel Farklar
B. Avrupa Birliği Üye Ülkelerinde İş Adamı Kararı İlkesinin Uygulanmasına Yönelik Düzenlemeler

Üçüncü Bölüm
TÜRK HUKUKUNDA İŞ ADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANABİLİRLİĞİ
I. TÜRK HUKUKUNDA YÖNETİM KURULU ÜYELERİNİN YÜKÜMLÜLÜK VE SORUMLULUKLARI
A. Genel Olarak
B. Yönetim Kurulu Üyelerinin Yükümlülükleri
1. Özen Yükümü
a. Tebirli Yönetici
b. Tedbirli Davranış ve Basiretli Davranış Kavramları
2. Sadakat (Bağlılık) Yükümü
a. Şirket Menfaati Kavramı
b. Dürüstlük Kuralına Uyma Borcu
C. Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumlulukları
II. 6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU'NUN İŞ ADAMI KARARI İLKESİNİN UYGULANABİLİRLİĞİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
A. Türk Ticaret Kanunu Genel Gerekçesi'nin Değerlendirilmesi
B. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı'nın Değerlendirilmesi
1. Genel Olarak
2. İspat Yükü
3. İş Adamı Kararı İlkesinin Uygulanabilirliği
C. Türk Ticaret Kanunu'nun Değerlendirilmesi
III. İŞ ADAMI KARARI İLKESİNİN TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE UYGULANMASININ OLASI ETKİLERİ
A. Türk Hukukuna Katkısını Sınırlayabilecek Nedenler
B. Türk Hukukuna Sağlayabileceği Olası Katkılar
IV. İŞ ADAMI KARARI İLKESİNİN TÜRK HUKUKUNDAKİ UYGULAMASINA YÖNELİK ÖNERİLER
A. Genel Bakış
B. Düzenleme Önerisi
SONUÇ

KAYNAKÇA

(Tanıtım Bülteninden)