Bulantı

Sartre’ın Bulantı’sı, edebiyat tarihinde az rastlanan türden bir yapıt, hedeflerinin her ikisini de başarıyla yerine getiren bir “felsefi” romandır. Hem varoluşçu felsefe açısından bir manifesto hem de doyurucu bir sanat eseridir. Hatta o derece başarılıdır ki, edebiyat ve felsefe arasındaki ayrımı tamamen belirsizleştirir. Bulantı, uzun yıllar seyahat ettikten sonra Fransa’nın Bouville adlı liman kentine (Le Havre kentinin bir benzeri) yerleşen 30 yaşındaki araştırmacı Antoine Roquentin’in yaşadıklarını ayrıntılarıyla anlatır. Yerleşmek onun yaşamında giderek daha da tuhaflaşan bir dizi etki yaratır. Roquentin, sıradan, gündelik aktivitelerin içine dahil oldukça dünyayla ve kendisinin dünyadaki yeriyle ilgili kavrayışı kökünden değişir. Varoluşun rasyonel kesinliğini kırılgan bir maskeden ibaret görmeye başlar. Gerçekliğin yarattığı “bulantı”yı, “aşırı tatlı bir şeyin yarattığı kusma isteği”, deniz seviyesinde baş dönmesi gibi yaşar. Cansız nesnelerin anlamsızlığı karşısında dehşete düşer ama yine de kendini içinde bulduğu her durumun kendi varoluşunun değişmez dam-gasını taşıdığının fazlasıyla bilincindedir. Kendi karşı konulmaz varlığından kaçamayacağını fark eder.

Bu roman, özgürlük, sorumluluk, bilinç ve zaman kavramlarının son derece titiz bir incelemesidir. Edmund Husserl’in felsefesinden ve Dostoyevski’yle Kafka’nın yazınsal üsluplarından etkilenen Bulantı, varoluşçuluğu, yani 20. yüzyılın fikir ve kültür hayatında meydana gelen en önemli gelişmelerden biri olacak bir düşünce sistemini dünyaya ilan eden romandır. “Varoluş özden önce gelir” anlayışı, Sarte’ın düşüncelerini Varlık ve Hiçlik’te (1943) “biçimlendirme”sinden ve 2. Dünya Savaşı’nın korkunç olaylarının bu düşüncelerin etkisini artırmasından çok önce, ilk kez bu kitapta kapsamlı olarak dile getirilmiştir.