Türkiye Türkçesi Ağızlarında Hitaplar Nilüfer Yıldırım

Hitap; kaynak ile alıcı arasında konuşmayı başlatan, bilgi, duygu, düşünce alışverişinde bulunma amaçlarıyla kurulan sözlü iletişimin ilk basamağını oluşturan, seslenmenin amacına göre şekillenen ve kullanıldığı kültürden izler taşıyan dil ögeleridir. Türkiye Türkçesi ağızlarında kullanılan hitapların belirlenmesi ve incelenmesi üzerine hazırlanmış olan bu eserin içeriğini Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan ağız bölgelerinde kullanılan hitaplar oluşturmaktadır. Çalışmada, cinsiyet esasına ve akrabalık adlarına bağlı olarak sınıflandırılan hitap örnekleri anlam, işlev ve kullanım amacı bakımından incelenmiştir. Taramalar sonunda elde edilen hitaplar varyantlarıyla birlikte ele alınmış, anlamlarının ve işlevlerinin daha iyi anlaşılması için mümkün olduğu kadar cümle içinde verilmiştir.

Türkiye Türkçesi ağızlarının söz varlığının zenginliğini hitaplar bağlamında ele alan bu çalışma, iki bölümden meydana gelmektedir. Kitabın “Kadınlara Yönelik Hitaplar” ana başlığını taşıyan Birinci Bölümü, “Genetik Akrabalık Bağı Olan Kadınlara Yönelik Hitaplar”, “Evlilik Yoluyla Akraba Olan Kadınlara Yönelik Hitaplar” ve “Diğer Hitaplar” olmak üzere üç alt başlıktan oluşmaktadır.

İkinci Bölüm, “Erkeklere Yönelik Hitaplar”ın incelendiği kısımdır. Bu hitaplar da “Genetik Akrabalık Bağı Olan Erkeklere Yönelik Hitaplar”, “Evlilik Yoluyla Akraba Olan Erkeklere Yönelik Hitaplar” ve “Diğer Hitaplar” olmak üzere üç alt başlık altında incelenmiştir. Alt başlıklar, kendi içinde de tasnif edilerek örneklerle açıklanmıştır.

İncelemeden elde edilen tespitler maddeler hâlinde sıralanmış, hitaplara ait sayısal verilerin yer aldığı tablo ve grafikler oluşturulmuş, çalışmanın sonuna hitapların varyantlarının da dâhil edildiği Dizin kısmı eklenmiştir.

Eser, Türkiye Türkçesi ağızlarında hitaplar konusunu geniş bir kaynak taraması ışığında inceleyen ilk çalışma olması bakımından önem taşımaktadır. Eserin bundan sonraki süreçte yapılacak olan çalışmalara yol göstereceği düşünülmektedir.

(Tanıtım Bülteninden)