Türk Tarih Kurumu Yayınları Türk Tarih Kurumu Yayınları 16. Yüzyılda Divan-I Hümayun Ve Defter Sistemi

16
yüzyılın başlarında Batı Anadolu’da siyasi ve idari bir teşekkül kurmaya muvaffak olan Osmanlılar, kendilerinden önce kurulan muhtelif medeniyetlerin mirasından faydalanarak, uzun yüzyıllar boyunca mevcudiyetini sürdürecek köklü bir yönetim geleneği oluşturdular
Osmanlı Devleti’nin kuruluşundaki basit ve kabile geleneklerine dayalı hükümet mekanizmasının, büyük bir imparatorluğun yönetim müesseselerini ortaya çıkarması çeşitli yönlerden nicelenmesi gereken tarihi bir olgudur
Osmanlı devletinde Divaıı
ı Hümâyun, yasama (teşri), yargı (ka/a) vc yürütme görevlerini padişahın denetimi altında ve Divan
ı Hümâyun üyesi olan muhtelif görevlilerin sorumluluğunda yürüten en önemli icra organıydı
Osmanlı Devleti’nin idari ve siyasi karar mercii olan Divan
ı Hümâyun, bünyesinde teşekkül etmiş olan kalemiye teşkilatı vasıtasıyla dahili ve harici yazışmaları yürütüyor ve bunlar defterlere kaydediliyordu
Klasik dönem Osmanlı kayıt ve arşiv sisteminin esas unsurlarını defterler oluşturmaktadır
Divan
ı Hümâyun’a ait defterler Divan’ın teşkilat yapısını ve faaliyetlerini anlamamıza yarayan en önemli belgelerdir
Bu çalışmada Osmanlı bürokrasi tarihinin ve Divan
ı Hümâyun kalemlerinin kısa bir özeti verilerek XVI
yüzyılda Divan
ı Hümâyun’da tutulan ahkam, mühimme ve ruus defterleri incelendi
Bu araştırma, Divan
ı Hümâyun’da tutulan mühimme, tahvil ahkâm ve ruus defterlerinin mahiyetini ortaya çıkarmakta ve defter serilerinin birbiriyle ilgisini incelemektedir
Çalışmada yanlış tanımlamalar sonucu farklı tasniflere dağılan defterler yeniden düzenlenerek kronolojik listeleri oluşturulmuş ve defterlerin bir seri bütünlüğü içerisinde görülmesi sağlanmıştır