Osmanlı Düşünce Dünyasında Evrim Teorisi Tartışmaları Deniz Gültekin

Canlıların nasıl ortaya çıktığı ve çeşitlendiği tarih boyunca merak edilen konulardan biri olmuştur. Konuyla ilgili olarak Antik Yunan'da başlayan ve Orta Çağda Müslüman bilimciler tarafından geliştirilen, canlılığın ortak bir kökenden geldiği ve zaman içerisinde değişerek ve gelişerek bugünkü halini aldığına dair görüşler bildirilmiştir. Ardından Avrupa Aydınlanması ile birlikte bu düşünceler Lamarck ve Darwin tarafından Evrim Teorisi başlığı altında bilimsel temellere dayalı olarak açıklanmıştır. Avrupa'da evrim teorisi ile ilgili tartışmalar yapılırken Osmanlı aydınları da eş zamanlı olarak eserleri vasıtasıyla evrim teorisini hem tanıtmış hem de tartışmıştır. Buradan hareketle araştırmamız da Osmanlı Devleti'nin 19.yy'da modernleşme adımlarını atmasıyla birlikte, Avrupa'da büyük ses getiren bilimsel tartışma konularından biri olan Evrim Teorisi'nin, Osmanlı aydınları tarafından ne şekilde ele alındığının incelenmesi üzerine olmuştur. Konuyla ilgili; Ahmet Mithat Efendi, Ali Sedad Bey, Hoca Tahsin Efendi, Ethem Necdet, Subhi Edhem, Mustafa Satı Bey ve İsmail Fenni Ertuğrul gibi birçok kişi Lamarck ve Darwin'in evrim teorileri hakkında çeşitli makale ve kitaplarda görüşlerini dile getirmiştir. Ayrıca Ahmet Nebil, Baha Tevfik ve Memduh Süleyman gibi aydınlar da birçok çeviri eser yayınlayarak Evrim Teorisi'nin tanıtılması ve tartışılması adına katkıda bulunmuştur. Araştırmamızda Osmanlı aydınlarının evrim teorisi hakkındaki görüşleri, bizzat kendi eserlerinden ve birincil kaynaklardan ele alınarak oluşturulmuştur. Aydınların evrim teorisine bakış açıları, kendilerinin karakteristik yaklaşımları ile birlikte sunulmuştur.

(Tanıtım Bülteninden)