Osmanlı Devletinde Piyangolar Fatih Öztop

Osmanlı devlet adamları tarafından 18. yüzyılın son çeyreğinde ilk defa piyangolardan söz edildi ve Osmanlı topraklarında 19. yüzyılın ilk yarısında gayriresmî olarak piyangolar oynatıldıysa da ilk resmî piyango izni 19. yüzyılın ikinci yarısında verildi. Bundan sonra ise yarım asır sürecek piyango mücadelesi başladı. Osmanlı Devleti, ceza kanunnamesine koyduğu maddeler ve çıkardığı nizamnamelerle piyangoları engellemeye çalışsa da başarılı olamadı.

Osmanlı yönetimine göre piyangolar ‘caiz olmayan ve esasında halkı aldatmak' anlamına gelen uygulamalar olsa da ve hatta Sadrazam'ın 'piyango' kelimesini dahi duymak istemediği dönemler yaşanmışsa da sonuçta piyangoların küçük problemler karşısında sunduğu pratik çözümler nedeniyle, devletin kendi eliyle çizdiği sınırlar dâhilinde piyangolara izin verildi. Ancak pratikte çok daha farklı bir sonuç ortaya çıktı ve Osmanlı Devleti defalarca piyangoları yasaklamaya çalıştı. Tüm bu gelişmeler sebep-sonuç ilişkisi içerisinde çalışmanın sonraki bölümlerinde yer bulacak ve Osmanlı Devleti'nin piyangolarla olan mücadelesi, piyangolara hangi şartlar altında, hangi kurallar çerçevesinde ve nasıl izin verdiği ifade edilmeye çalışılacaktır.

Nitelik itibariyle Osmanlı Devleti içerisindeki piyangolar çoğunlukla okullar menfaatine düzenleniyordu ve büyük çaplı piyangolar için Babıaliden izin alınması gerekiyordu. Bu nedenle Osmanlı Arşivi içerisinde özellikle Maarif Nezareti fonları ile Babıali Evrak Odası fonu, piyangoya dair ciddi sayıda belgeyi ihtiva etmektedir. Bu fonlardaki belgeler, çalışmanın içeriğini belirleyip yön verirken özellikle taşrada gerçekleşip Babıalinin iznine ihtiyaç duymayan ve valiliklerden alınan izinle düzenlenen piyangolara dair belgeler İstanbul'a genellikle intikal etmemiştir. Böyle küçük çaplı piyangolar çalışma kapsamı dışında bırakılmakla birlikte, Babıalinin izni yahut Şura-yı Devlet'in görüşüne ihtiyaç duyulduğu durumlar oluşmuş ise bu durumda bu piyangolar çalışma içinde kendisine yer bulmuştur.

(Tanıtım Bülteninden)