Nartlar (Karaçay - Malkar Mitolojisinde İmgeler ve Simgeler) Salih Çinpolat

Karaçay-Malkarların nesilden nesile aktarılarak günümüze ulaşmış Nart anlatılarında (Nart Tavruhla) birçok olağanüstü kişi/olay ve “uzak geçmişte yaşandığına inanılan kutsal öykü” anlamında mitsel özellikler yer alır: Güneş ve Ay’ın kızı Satanay Biyçe, Gök ve Yer’in oğlu Debet, yere düşen bir göktaşının içinden çıkan/doğan Örüzmek, ırmak kenarında bir taşın gebe kalması sonucu taştan bir kor/ateş olarak doğan Sosuruk, Debet’in en büyük oğlu olan ve çok iri cüsseli Alavgan, onun bekâr kalmamak için evlendiği Emegen eşinden doğan Karaşavay Nart kahramanları arasında en önemlileridir. Satanay Biyçe’nin insanlara ekmek yapmayı, çakmak taşıyla ateş yakmayı, yemeği ateşte pişirmeyi, dikiş dikmeyi, yün eğirmeyi, sütten peynir ve yoğurt yapmayı, hastalıkları tedavi etmeyi öğretmesi; Debet’in demiri ilk defa kullanarak ondan silahlar, zırhlar yapması; Örüz-mek’in gökte uçabilen Kızıl Fuk’u yenerek Nartları özgürleştirmesi, Sosuruk’un Emegen denilen kötü karakterli devden ateşi alarak Nartlara getirmesi, Alavgan’ın Emegen’in elinden kardeşlerini kurtarması ve Karaşavay’ın Gemuda adlı atı ile birlikte dağları, tepeleri, vadileri şekillendirerek onlara ad vermesi dikkat çekici ilksel/mitsel olaylardır. Bu anlatılara göre Nartlar, normal insan ırkından önce yaşamış, olağanüstü/tanrısal güçlere sahip kutsal/yüce kahramanlardır. Bu kahramanlar ile ilgili anlatılarda Tanrı/tanrılar (Teyri, Bayrım Biyçe, Suv Anası, Kün Teyri, Ay Teyri, Cer Teyri...), kötü varlıklar/demonlar (Celmavuz, Emegen, Almastı, Fuk...), gök, yer, ay, güneş, ateş, demir, su, taş, ağaç, dağ, mağara, ayna, orman, kurt, kartal, geyik, at, çoban, saç, yalnızlık/tecrit, erginleme, dua, göğe yükselme, ölümsüzlük... gibi birçok dini-mitolojik imge ve simgeler karşımıza çıkmaktadır. Bu kitapta Nart kahramanları ile bağlantılı olarak söz konusu imge ve simgeler Dinler Tarihi açısından incelenmiş, farklı din ve toplumlara ait mitolojik anlatılarla olan benzerliklerine dikkat çekilmiş ve simgesel/sembolik anlamlarına vurgu yapılarak okunmaya/anlaşılmaya çalışılmıştır.

(Tanıtım Bülteninden)