Atatürk Araştırma Merkezi Atatürk Araştırma Merkezi Savaşa Son Veren Antlaşmalar (Milli Mücadele Dönemi) / 9789751757050

Mondros Mütarekesi, Osmanlı Devleti için ateşkesin ötesinde Anadolu topraklarının işgali ve parçalanmasına yol açtı.
Mütarekenin tatbikatı sayesinde Ermenistan lehine durumlar gelişti.
Mütarekenin 11.
Maddesi gereği önce Kafkasya arazisi, ardından Elviye-i Selase tahliye edildi.
Elviye-i Selase, Misak-ı Milli’de Türkiye’nin ayrılmaz parçası kabul edilerek kurtuluşu için siyasi ve askeri seçeneklere başvurulacağı ilan edildi.
Ermenistan hükümetine yapılan siyasi çağrılar karşılık bulmadı.
3 Aralık 1920’de Türkiye ve Ermenistan heyetleri arasında Gümrü Antlaşması imzalandı.
On sekiz maddeden oluşan antlaşma Türkiye’nin askeri başarısını tescillemenin ötesinde ilk siyasi, hukuki, dini ve kültürel kazanımlarını içinde barındırıyordu.
Bu açıdan bakıldığında Türkiye’nin uluslararası arenadaki mücadelesinin başlangıcını Gümrü teşkil etmiştir.
Türkiye için güneş yine yeniden doğudan doğmuştur.
Moskova ve Kars Antlaşmaları, Türkiye, Sovyet Rusya ve Kafkas devletleri arasında uzun zamandır devam eden sorunların çözümünü sağlarken aynı zamanda geniş çaplı işbirliğinin kapısını da açtı.
Bu çözümler Türkiye’nin batı dünyası karşısındaki pozisyonunu kuvvetlendiren emsaller ortaya çıkardı.
Antlaşmalar, Sovyet Rusya’nın Kafkasya’ya dönüşünü ve buradaki etkinliğini garanti altına alırken, 1918’den beri bölgedeki sorunların ana kaynağı olan İngiltere’yi devre dışı bıraktı.
Kafkas Seddi projesi başarısız olan İngiltere, siyasi ve askeri açıdan İran’a çekilmek zorunda kaldı.
Türkiye üzerindeki askeri baskıyı İnönü’de ortadan kaldırırken Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması’nı imzalayarak elini oldukça kuvvetlendirdi.
Her iki gelişme Fransa’yı Türkiye ile anlaşmaya zorlayan etkenler oldu.