Atatürk Araştırma Merkezi Atatürk Araştırma Merkezi I. Meşrutiyet'Ten Cumhuriyet'E Asker Alma Usulleri (Ahz-I Asker) - Şenol Çöklü

Askerlik kavramı genel olarak asker olma hali , askerlik ödevi, ordu hizmeti şeklinde açıklanırken asker alma (ahz-ı asker) ise, zorunlu askerlik sisteminde kanun gereğince yükümlü tutulanların askerlik görevini yapmak amacıyla toplanmalarını ifade etmektedir. Askerlik meselesi
Tanzimat Fermanı'nda "Memleketi korumak için asker vermek ahalinin boynunun borcu olarak" belirtilmişti. Askerlikle ilgili ilk düzenleme 1843 yılında çıkarılan "Tensikat-ı Celile-i Askeriye Kanunu" ile yapıldı. Bu kanunname ile askerlik süresi 20 yıl ile sınırlandırıldı. Tanzimat Fermanı ve ardından çıkarılan kanunname ile birlikte askerlik "vatan hizmeti" ne dönüşüyordu. Askerlik hizmetinin en hayati bölümü olan personel kaynaklarının tespiti ve toplanmasını kapsayan asker alma (ahz-ı asker) için bir usul geliştirilmeliydi. Asker alma (ahz-ı asker) meselesi Fransa'dan ithal edilen "Kur'a sistemi" ile çözülecekti. Avrupa'dan getirilen Prusyalı uzmanlarla askerlik sistemi şekillendirecekti. İlk köklü değişim 1870 yılında çıkarılan "Kur'a Kanunname-i Hümayun" ile gerçekleştirilmişti. Ardından 1886 yılında çıkarılan "Nizamiye Kanunu" ile askerlik ve asker alma (ahz-ı asker) sağlam esaslara bağlanıyor ve ilk defa bu düzenleme ile "Ahz-ı Asker Teşkilatı" kuruluyordu. En son 1914 yılında hazırlanan "Mükellefiyet-i Askeriyye Kanun-ı Muvakkatı" ardından çıkarılan Seferberlik Kanunu ve Askeri Ceza Kanunu ile zorunlu askerlik sistemi pekiştirildi. Mustafa Kemal Paşa'nın başlattığı kurtuluş mücadelesi mevcut kanun ve düzenlemeler çerçevesinde gerçekleştirilecekti.Düşmanın işgaline tahammül edemeyen vatansever subaylar tarafından çekirdek kadroları dağıtılmayan ahz-ı asker teşkilatları düzenli orduların kurulmasında ve personel bakımından desteklenmesinde önemli görevler üstleneceklerdi. Cumhuriyetin ilanından sonra 1914 yılında hazırlanan kanun Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin yapısına uygun değişiklerle "1111 Sayılı Askerlik Mükellefiyeti Kanunu" olarak kabul edildi, zamanın gereklerine göre değişen kanun halen yürürlüktedir. Asker alma işlemlerini yürüten teşkilat ise Asker Alma Daire Başkanlığı (Asal) adıyla asker alma hizmetlerini sürdürmeye devam etmektedir.