AİHS ve AİHM Kararlarının da İncelenmesi Suretiyle Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletlerarası Usul Ayşe İpek Sarıöz Büyükalp

 

Bu çalışma, yargılama hukukunun hem en temel ilkesi hem de varlık amacı olan adil yargılanma hakkının milletlerarası usul hukuku bakımından uygulama alanını ve temel sorunlara getirilebilecek çözüm önerilerini konu almaktadır. Zira, adil yargılanma hakkı, gelişen hukuk bağlamında, eskiden beri kabul gören unsurlarının yanında en temel iki hakkı daha kapsamaktadır: mahkemeye erişim ve hükmün icrası hakları. Hakkaniyete uygun yargılanma hakkı (hukuki dinlenilme hakkı ve silahların eşitliği ilkesi) ile birlikte değerlendirildiğinde, adil yargılanma hakkının yabancı unsurlu uyuşmazlıklar bakımından arz ettiği önem daha açık bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Nitekim, AİHM ve Anayasa Mahkemesi de, AİHS'in en geniş uygulanma alanına sahip olan bu hakkın milletlerarası usul hukuku bakımından arz ettiği önemi ve değeri yansıtan kararlar vermektedir. Milletlerarası usul hukukunun adil yargılanma hakkını ilgilendiren her noktasına temas etmek mümkün değilse de, bu çalışma, özellikle mahkemeye erişim ve hükmün icrası hakkı kavramlarını, adil yargılanma hakkının koruma alanını ve özellikle yabancıların adil yargılanma haklarına getirilebilecek sınırlamaları, adil yargılanma hakkının milletlerarası yetki kuralları ve tanıma veya tenfiz yargılamaları üzerindeki etkilerini, adli yardım, teminat, tebligat, yargı ve icra bağışıklığı gibi milletlerarası usul hukukunun temel konularına ilişkin adil yargılanma sorunlarını ortaya koymaktadır.

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM

ADİL YARGILANMA HAKKININ MİLLETLERARASI USUL HUKUKU BAKIMINDAN KAPSAMI ve UYGULANMA ALANI

I. ADİL YARGILANMA KAVRAMI VE TEMEL BİR HAK OLARAK ADİL YARGILANMA HAKKININ UNSURLARI

A. Adil Yargılanma Hakkının Temel Hak Niteliği

B. Adil Yargılanma Hakkının Düzenlendiği Temel Kaynaklar ve Adil Yargılanma Hakkının Biçimsel (Kurumsal) Unsurları

II. ADİL YARGILANMA HAKKININ MİLLETLERARASI USUL HUKUKU BAKIMINDAN UYGULAMA ALANINI OLUŞTURAN İLKE VE HAKLAR

A. Genel Olarak

B. Adalete Erişim, Hak Arama Özgürlüğü ve Etkin Hukuki Koruma Kavramlarının Adil Yargılanma Hakkı ile İlişkisi

C. Milletlerarası Usul Hukukunun Uygulama Alanı Kapsamında Adil Yargılanma Hakkının 'Özüne İlişkin' Hak ve İlkeler

III. ADİL YARGILANMA HAKKININ UYGULANMA (KORUMA) ALANI VE TÜRK HUKUKUNDA ADİL YARGILANMA HAKKININ İHLALİNİN YAPTIRIMI

A. AİHS'in 6. Maddesi Çerçevesinde 'Medeni Hak ve Yükümlülük' Kavramına Genel Bakış

B. Yabancıların Adil Yargılanma Hakkına Getirilebilecek Sınırlandırmalar

C. Adil Yargılanma Hakkının Sağladığı Güvencelerden Yararlanmama / Feragat

D. Adil Yargılanma Hakkı İhlalleri Bakımından Özel Bir Yaptırım Olarak Yargılamanın Yenilenmesi

 

İKİNCİ BÖLÜM

ADİL YARGILANMA HAKKININ MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNDAKİ GÖRÜNÜMLERİ

I. ADİL YARGILANMA HAKKININ MİLLETLERARASI YETKİ KURALLARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

A. Adil Yargılanma Hakkının Milletlerarası Yetki Kuralları Üzerindeki Etkisine İlişkin Temel Doktrinler

B. Bazı Türk Milletlerarası Yetki Kurallarının Adil Yargılanma ve Mahkemeye Erişim Hakkı Çerçevesinde Değerlendirilmesi

II. ADİL YARGILANMA HAKKININ YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANIMASI VE TENFİZİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

A. Genel Olarak

B. AİHM İçtihatlarında Doğrudan ve Dolaylı Koruma Kavramları

C. Türk Hukukunun Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkındaki Hükümlerinin Adil Yargılanma Hakkı Bakımından Değerlendirilmesi

III. TÜRK MİLLETLERARASI USUL HUKUKUNUN DİĞER KONULARININ ADİL YARGILANMA HAKKI BAKIMINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

A. Genel Olarak

B. Türk Milletlerarası Usul Hukukunda Düzenlendiği Şekliyle Teminat Yükümlülüğü ve Adli Yardımın Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında Değerlendirilmesi

C. Türk Milletlerarası Usul Hukukunda Düzenlendiği Şekliyle Yargı ve İcra Bağışıklığının Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında Değerlendirilmesi

D. Türk Milletlerarası Usul Hukukunun Tebligata İlişkin Düzenleme ve Uygulamalarının Adil Yargılanma Hakkı Kapsamında Yarattığı Sorunlar

SONUÇ

KAYNAKÇA

 

(Tanıtım Bülteninden)