2. Dünya Savaşı Yıllarında İran Azerbaycanı'nda Büyük Devletlerin Güç Mücadelesi ve Türkiye'nin Tutu Kazım Ökten

II. Dünya Savaşı'nda İran toprakları, önce İngiltere ve Sovyetler Birliği, ardından ABD tarafından işgal edildi. İşgal sonrası Sovyetler Birliği, İran Azerbaycanı üzerinde nüfuzunu artırıcı birtakım girişimlerde bulundu. İran Azerbaycanı'nda uygun olan iç dinamiklerin Sovyetler Birliği'nin desteği ile birleşmesinin sonucu olarak Mir Cafer Pişeveri liderliğinde 12 Aralık 1945'te Azerbaycan Millî Hükûmeti kuruldu. II. Dünya Savaşı bitiminde önceden varılan anlaşma gereği ABD ve İngiltere askerî birliklerini İran'dan çıkarırken Sovyetler Birliği, İran üzerindeki planları nedeniyle askerî birliklerini İran topraklarından çıkarmaktan geri durdu. Ancak Sovyetler Birliği'nin İran Azerbaycanı'ndaki faaliyetlerinden rahatsızlık duyan İngiltere ve ABD'nin, doğrudan ve Birleşmiş Milletler aracılığıyla yaptıkları diplomatik baskı sonucu Sovyetler Birliği, askerî birliklerini İran'dan çıkarmak zorunda kaldı. Azerbaycan Millî Hükûmeti, Sovyetlerin askerî birliklerini İran'dan çekmesi ile desteğini kaybetti ve kuruluşundan bir yıl sonra yıkıldı. Türkiye Sovyetler Birliği'nin İran Azerbaycanı'ndaki faaliyetlerini İran'a olduğu kadar kendi millî güvenliğine de tehdit olarak gördü.