Antik Mısır Uygarlığı ile İlgili Kitaplar

"Uygarlık tarihi boyunca insanlığı bugün bile derinden etkilemeyi başarmış en önemli antik uygarlıkların başında hangi uygarlık gelir?" sorusuna verilecek yanıt hiç şüphesiz ki Antik Mısır'dır.

Binlerce yıllık tarihlerinde yabancı kültürleri bile etkisi altında bırakan Afrika kökenli bu uygarlık, günümüz insanını devasa yapılarıyla, eşsiz sanat anlayışılarıyla; kozmolojik, felsefî, dinî görüşleriyle ve spiritüelliğiyle; daha da fazlası hâlâ gün yüzüne çıkarılmayı bekleyen gizemleriyle etkilemekte.

Antik Mısır Uygarlığı'nın, son yıllarda yapılan kazılarda ortaya çıktığı üzere daha kadim bir tarihe sahip olduğu anlaşıldı. Günümüzde Sudan sınırının yakınlarına denk gelen Nabta Playa adlı bir bölgede Stonehenge benzeri ilkel gözlemevi bulguları, Eski Mısırlıların M.Ö 3100 tarihlerinden daha eski tarihlerde ortaya çıktığını kanıtladı. Bununla da bitmiyor... Hierakonpolis adlı antik şehirde ortaya çıkarılan küçük fildişi plakalardan oluşan vergi evraklarının üzerine kazınmış hiyeroglifler, fonetik yazı sisteminin Mısırlılar tarafından Sümerlilerin çivi yazısından çok daha uzun yıllar önce bulunmuş olduğunu düşündürüyor. Tüm bu bulgulara rağmen Antik Mısır Uygarlığının başlangıç tarihi M.Ö 3100 olarak kabul edilmektedir.

Antik Mısır, bu yıllarda Aşağı Mısır ve Yukarı Mısır olarak iki farklı kültürün yönetimi altındaydı. Kuzey Mısır, Nil Deltası üzerinde bulunmaktaydı. Bu bölgeye Aşağı Mısır denmektedir. Güneyde ise daha gelişmiş bir kültür olan Yukarı Mısır bulunmaktaydı. "Hanedan 0" olarak adlandırılan hanedanın krallarından biri olan Narmer, M.Ö 3100'lü yıllarda Aşağı Mısır'ı fethederek iki ülkeyi birleştirdi ve Antik Mısır medeniyeti resmî olarak başladı. (Narmer Paleti adlı sanat eserinde bu olayın tasviri canlandırılmıştır.)

Paletin Ön Yüzü (Solda): Ana figür Kral Narmer. Yukarı Mısır'ın tacı olan Hedjet'i (Beyaz Taç) giyiyor. Esir aldığı hasmını kraliyet topuzu ile ezmek üzere. Paletin en üstünde kutsal inek şeklinde tasvir edilmiş Tanrıça Hathor sembollerinin ortasında Kral'ın serekh ile yazılmış ismi göze çarpıyor. Kral'ın ismi kedi balığı (nar) ve keski (mer) hiyeroglifleriyle yazılmış. Narmer "yaman kedi balığı" anlamına gelmektedir ve hanedanlık öncesi krallarda hayvan isimleri yaygındır. (Akrep Kral da buna bir örnektir.)
Narmer'in hemen sağında Aşağı Mısır'ın simgesi olan papirüslerin üzerinde Kutsal Doğan Hor (Horus) göze çarpıyor. Kralın arkasında sandalet taşıyıcısı görünüyor. Sandalet taşıyıcısının hemen üzerinde Yukarı Mısır'ın sembollerinden biri olan Lotus (Seşan) çiçeği fark ediliyor.

Paletin Arka Yüzü (Sağda): Üstte Kral Narmer, bu sefer Aşağı Mısır'ın tacı olan kırmızı tacı (Deshret) giyiyor. Bu tasvir, artık Narmer'in Aşağı Mısır'ın da hükümdarı olduğu anlamına gelmektedir. Paletin ortasında iki yaratık figürü dikkati çekmektedir. Bu figürlerin başları birbirine dolanmış bir şekilde tasvir edilmiş. Bu da iki ülkenin (gücün) birleştirildiği anlamını taşımaktadır.


Antik Mısırlılar için Nil Nehri hayat demekti. Nil Nehri her yıl taşar ve ekinler için son derece verimli toprağın ortaya çıkmasına neden olurdu. Mısırlılar bu toprağa "Siyah Toprak" (Kemet) derdi. Bin yıllar boyunca Eski Mısırlılar, ülkelerini Kemet ("Kîme" veya "Kûmat" diye okunduğu düşünülür) olarak adlandırdı. Eski Mısır'ın adları arasında Tâwy (İki Ülke) ve Tâ'meri (Sevgili Ülke) de bulunmaktadır. Egypt (Aiguptos) sözcüğü de Yunancada Memphis (Eski Mısır Dili'nde Mennefer) olarak geçen şehrin Mısır Dili'ndeki özgün adı olan "Hutkaptah"(Ptah'ın Ruhunun Evi) sözcüğünden gelmektedir. Hutkaptah zamanla Hikuptah şeklini almış ve Miken Yunancasına Aiguptos olarak geçmiştir.


Anlatmakla, okumakla bitmiyor bu kocaman tarih... Ülkemizde Eski Mısır Uygarlığı ile ilgili pek fazla yazılı eser olmasa da bu uygarlıkla ilgili tarihî ve mitolojik kaynakları okurlarımız için derlemeye çalıştık. Bu eserlerin yanında Christian Jacq'ın Eski Mısır'da geçen kurgu eserlerini de beğenilerinize sunduk.

Antik Mısır Tarihi ile ilgili dilimizdeki en kapsamlı eserlerden biri de Toby Wilkinson'ın Eski Mısır adlı eseri... Bu kitapla beraber Richard H. Wilkinson'ın Eski Mısır'ın Bütün Tanrı ve Tanrıçaları adlı kuşe kağıt baskılı eserine de göz atmanızı tavsiye ederiz.

Keyifli okumalar...