Her Şey Aydınlandı

“Net bir biçimde uzun boyluyum”

Jonathan Safran Foer’in büyükbabasının yaşamını araştırmak üzere 1999’da yaptığı Ukrayna ziyareti Everything is Illuminated’e esin kaynağı olmuş.

Jonathan Safran Foer’in şaşırtıcı bir tutkuyla yazılmış Everything is Illuminated’i hem ticari başarı kazanmış hem de eleştirmenlerce beğenilmiş nadir ilk romanlardan biri. Öykünün kahramanı, yanında soluk bir fotoğraftan başka pek bir şey olmadan Ukrayna’ya, Nazi işgali sırasında muhtemelen büyükbabasının hayatını kurtarmış Augustine adındaki kadını aramaya giden genç bir Yahudi-Amerikalı yazardır (onun da adı Jonathan’dır). Romanın büyük bir bölümü, Jonathan’ın rehber ve çevirmen olarak tuttuğu henüz yirmisine gelmemiş bir Ukraynalı olan Alex Perchov’un kendisine yazdığı bir dizi mektup üzerine kuruludur. Alex’in yetersiz İngilizcesi (“ikinci dilimde pek iş yok” diye kendisi de kabul eder) ve bir sözlüğü yalan yanlış kullanması göz kamaştırıcı dil icatlarına dönüşür. Bununla beraber, hataları ve sil sürçmeleriyle çoğu zaman bizi kahkahalara boğsa da Alex’in bir budala olmadığı ortadadır; roman ilerledikçe saygınlığı ve içgörüsü artar. Bu mektupların arasına, Jonathan’ın atalarının yaşadığı köyün (ya da “shtetl”in), kurulduğu 19. yüzyıl başlarından “Nihai Çözüm” trajedisine kadarki tarihini anlatan tuhaf, büyülü gerçekçi tarzda bölümler girer.

Everything is Illuminated, gerçekte fanteziyi bilinçli bir biçimde bir araya getirir: Yahudi katliamı ve onun kalıtları, kötü çeviriler, kaderin cilveleri, yarım yamalak akılda kalmış konuşmalar, kırılgan dostluklar ve romanın birbiriyle rekabet içindeki anlatıcıları üzerinden korkusuzca ortaya konur. Bu, belleğin iş bilirliğini, geçmişle ilişkimizin nasıl da bugünün gereksinimlerine göre saptandığını dert edinen bir roman; kadim sırlar, cehalet ve bilgi, masumiyet ve deneyim, suçluluk ve kefaret üzerine bir roman. Hem fena hâlde komik hem de alttan alta çok üzücü; aynı zamanda çağdaş edebiyatta yepyeni bir sesin müjdecisi olabilecek nitelikte.