Parma Manastırı

Çeşitli ülke ve yüzyıllar arasında hızla gidip gelen bu hikayenin işleyiş ilkesi harekettir. Pek çok okur bu geçişlerin sinir bozucu hızından ve öyküden alınacak keyfi yerle bir edişinden dem vurur ama zihnimizi karıştırarak bizleri öykünün içine çeken de bunlardır.

Romandaki hareket hissi ilerlemeyle değil, karakterlerden konuya ve düşünce biçimine dek uzanan sürekli bir yer değiştirme durumuyla elde edilir. Giriş bölümünde okura bunun Düşes Sanseverina’nın hikayesi olduğu söylenir ancak en azından başlarda, esas kahraman, Düşes’in idealist yeğeni Fabrice’dir. Ne var ki onun ilkeli mertliğinin daim olmasına da olanak bırakılmayacaktır; Waterloo’ya vardığında, kafasındaki savaş yoldaşlığı kavramı, yurttaşları tarafından atının çalınmasıyla zarar görür.

Romanda, yıllarca süren bir dönemi özetleyen bölümlerle yalnızca birkaç saati kapsayan pasajların birbirini takip ettiği kısımlarda, devamlılık hissi perspektifin yükselişiyle sağlanır; bu perspektif, Fabrice’in çocukluğundaki kilisenin çan kulesinden, romanın kilit noktasında hapsolduğu Farnese Kulesine kadar uzanır. Ana tema olarak hapsedilmeyi alan bu romanda Stendhal’ın uç noktalara varan anlatım özgürlüğü, gözle görülür bir zıtlık teşkil eder. Bir temanın diğerinin ayağını kaydırdığı ve bir anlatım tekniğinin diğerinin sınırlarını belirlediği bu roman, kendi heyecan verici mantığına göre işler.