Solaris

Bilimkurgu daima tartışmalı bir edebiyat dalı olagelmiştir. Sözünü sakınmayan Polonyalı yazar Stanislaw Lem, kariyerinin büyük bölümünü Amerikan bilimkurgusunu ucuz, ticari safsata olarak değerlendirmekle geçirdi; ona göre kusurlar gün gibi ortadaydı. Bu nedenle, 1961 tarihli romanı Solaris’in türün tartışmasız klasiklerinden biri hâline gelmesi, iki sinema uyarlamasının gerçekleştirilmesi (1972’de Andrei Tarkovsky ve 2002’de de Steven Soderbergh tarafından) oldukça ironiktir. Tahmin edilebileceği gibi Lem, her iki uyarlamayı da beğenmedi.
 

Solaris’in dayanak noktası neredeyse bir ders kitabı niteliğindedir: Bilim adamları, kitapla aynı adı taşıyan gezegendeki uzaylılarla iletişim kurmaya çalışır ve başarısız olurlar. Solaris, zekâsıyla bilim adamlarını sürekli alt eden okyanus benzeri bir organizmayla kaplıdır. Onların bu organizmayı anlama çabaları geri teper; yaptıkları deneyler yalnızca kendi psikolojik zayıflıklarını ortaya çıkarır. Romanın kahramanı Kris Kelvin, daha önce intihar etmiş olan ve görüntüsü Solaris tarafından yeniden yaratılan sevgilisinin anılarıyla yavaş yavaş çöker. Diğer karakterler de sırayla farklı travmalar yaşarlar. Filmlerin yakalamayı bir türlü beceremediği şey belki de kitabın onu diğerlerinden ayıran tonudur: Gezegendeki, kahramanlarımızın asla kavrayamayacakları anlaşılması güç fenomen, soğukkanlı akademik bir dille tanımlanır. Lem, mavi gezegenimizin ötesindeki, o sık sık hayallere konu olan fantezi dünyasının mutlak yabancılığını gözler önüne sererken yeni ve melez bir edebiyat türü ortaya koyar. Kısmen Kafka’yı, kısmen de Huxley’i anımsatan bu tür, bilimkurgunun henüz tanımı yapılamamış bir mutasyonudur ve cazibesini de açıklanmayı reddetmesinden alır.