Karakalem Resimler

Kitaptaki öyküler “anılarla” değilse bile acılarla ilgili, kadınların acılarıyla. Evlenemeyen konaklı bir kadının acısıyla, sevmediği biriyle evlenmek zorunda kalan kasabalı kızın acısı, kadınlara biçilen toplumsal rollerin dağılımının yapıldığı yerle elbette ilişkili. Kitaptaki öyküler, çok derinlerde bir yerde kadınların çektikleri acılarda ortak yanlar bulunduğunu duyururken, bu acıların çeşitliliğini de gösteriyor. Öyküleri okudukça bütün bu çeşitliliğin içerisinde bu acıların “kadınların acıları” başlığı altında sınıflandırılabileceğini düşünüyoruz. 

Öykülerdeki kadınlardan ve kadın anlatıcılardan söz ederken, her öykünün tek bir anlatıcısı olmadığına da dikkat çekmek gerek. “Kuşlarla Giden”i iki ayrı kadın anlatıyor. Öyküsü anlatılan Rikkat Teyze’yi hiç tanımamış, ama annesinden sıklıkla dinlemiş olan kadın ile “Rikkatçiğinin” başından geçenlere bizzat tanıklık etmiş olan anne. Böylece, annenin anlattıklarıyla yakın çekim izlediğimiz olayları, kızın anlattıklarıyla, aradan geçen zamanı ve zamanın insanlar üzerinde olduğu kadar mekânlar vb. üzerindeki de etkisini de hissederek, bir parça uzaktan takip ediyoruz –bir yandan da öbür anlatıcıya, anneye ve Rikkat’in aile çevresine de kısacık anlarda odaklanıyoruz.
“Karakalem Resimler”de tek anlatıcı var, ama bu anlatıcının anlattıklarının bir kısmı (anımsadıkları) italik yazılmış. Bu değişiklik sadece geçmişi anımsamanın vurgulanması anlamını taşımıyor olmalı; bu bölümlerde anlatıcının anlattıkları başkalarına anlatamayacağı, kendine sakladığı şeyler. Kendi ürkekliği, duygusallığı, beklentileri... 12 Eylül öncesinin koşullarında ifade edilmesi güç, 12 Eylülden sonra da yaşanan acılar, çekilen büyük sıkıntıları düşündükçe insana lüzumsuz gelip içe atılacak (bu nedenle de öyküsü yazılırsa ifade edilebilecek) şeyler bunlar.

“Kristal Küre” adlı öyküde anlatıcı ile hayalinde yazdığı roman kişisi oluşturuyor anlatıcıları. “Yarım Kalmış Bir MS Öyküsü”nde ise anlatıcı ile okuduğu (kim bilir, belki de yazacağı) öykünün anlatıcısı/yazarı. Kitabın sonundaki uzun öykünün ise her bölümü başka bir anlatıcının ağzından yazılmışken, bu öykülerde bile tek anlatıcı yok, söze birileri karışıyor. Bu öyküdeki çok anlatıcılı yapı, dağılıp gitmiş, belki de kimsenin farkında olmadığı, ya da farkındaysa da önemsemediği, görmezden geldiği parçaları bir araya getiriyor. Parçalar bir araya geldiğinde sadece öbür parçaların yardımıyla bir “büyük hikâye” görünür hale gelmiyor, aynı zamanda kendi içindeki anlam da derinleşiyor. Örneğin, Mehmet’in mektuplarının satır aralarına öykünün bütününden bakıldığında, ilk baştakinden başka kaygılar da seziliyor.

Ayşe Sarısayın, öykülerini birden çok anlatıcıya anlattırarak yeni imkânlar arıyor, denilebilir. “Kristal Küre”yi anımsayarak, cam bir prizma metaforundan yararlanabiliriz belki de.

Anlatacaklarını böyle bir prizmanın ardından anlatıyor gibi yazar; gerçeklik farklı yansıyor. Böylece başka bir gözün bakışından olayları görüyor, ya da en azından başka bir açıdan bakma ihtimalini hissediyoruz.  

BEHÇET ÇELİK